آریا جوان - با ثبت نخستین مریخ‌لرزه، مأموریت ابزار لرزه‌سنج فضاپیمای اینسایت برای شناسایی لرزه‌های مریخی به‌طوررسمی آغاز شده است.

سطح‌نشین اینسایت ناسا که از نوامبر (آذر) تاکنون روی سطح مریخ نشسته است ، به‌تازگی نخستین لرزه‌ی احتمالی روی سیاره‌ی سرخ را شناسایی کرد. این گام بزرگی در مأموریت دردست انجام فضاپیما در گوش‌سپردن به غرش‌های رسیده از درون مریخ محسوب می‌شود. متأسفانه این به‌اصطلاح «مریخ‌لرزه» بسیار کوچک‌تر از آن بود که بتواند در آموختن اطلاعات بیشتر درباره‌ی ساختار مریخ به دانشمندان کمک کند؛ اما این رخداد ثابت می‌کند مریخ ازلحاظ لرزه‌خیزی فعال است و اینسایت می‌تواند لرزه‌های بیشتری را در آینده ثبت کند. سطح‌نشین اینسایت که در می2018 (مصادف با اردیبهشت1397) پرتاب شد، هدف به‌نسبت ساده‌ای دارد. این فضاپیما از زمان فرود روی سیاره‌ی سرخ بی‌حرکت در محل خود نشسته و به مریخ‌لرزه‌ها گوش سپرده است. کاوشگر ناسا برای انجام وظیفه‌اش به لرزه‌سنج فوق‌حساس گنبدی‌شکلی مجهز شده که به‌دست سازمان فضایی فرانسه (CNES) ساخته شده است. این ابزار به‌شدت حساس در محفظه‌ای خالی پلمپ شده تا بتواند کوچک‌ترین اختلالات را در پوسته‌ی مریخ ثبت کند. اینسایت این لرزه‌سنج را که SEIS نامیده می‌شود، در 19دسامبر (مصادف با 28 آذر) روی سطح مریخ قرار دارد و از آن زمان تاکنون، در تلاش برای ثبت لرز‌ه‌های مریخی بوده است. نخستین سیگنال در 17فروردین به‌گوش رسید و ثابت کرد مریخ دست‌ِکم ظرفیت لرزیدن را دارد
نخستین سیگنال در 6آوریل (مصادف با 17فروردین) به‌گوش رسید و ثابت کرد مریخ دست‌ِکم ظرفیت لرزیدن را دارد. تیم اینسایت به‌خوبی مطمئن است که این لرزه از خود مریخ آمد و باد یا برخی دیگر از نیروهای خارجی عامل ایجاد آن نبودند. اینسایت تاکنون سه سیگنال دیگر از فعالیت لرزه‌ای را ثبت کرده است؛ اما تمام آن‌ها از لرزه‌ی 6آوریل بسیار ضعیف‌تر بودند. عامل لرزه هنوز مشخص نیست؛ اما برداشت آن همچنان تأییدیه‌ی بزرگی برای تیم سازنده‌ی لرزه‌سنج محسوب می‌شود. فیلیپ لوونونه، پژوهشگر ارشد SEIS، در بیانیه‌ای گفت: اینکه درنهایت ثابت کرده‌ایم مریخ همچنان ازنظر لرزه‌خیزی فعال است، بسیار هیجان‌انگیز است. ما به‌اشتراک‌گذاری نتایج تفصیلی تا زمانی چشم می‌دوزیم که لرزه‌ها را بیشتر مطالعه و داده‌هایمان را مدل‌سازی کرده باشیم.
تصویر لرزه‌سنج اینسایت پس از قرارگیری آن روی سطح مریخ دانشمندان بر این باورند که منشأ مریخ‌لرزه‌ها با ریشه‌ی فعالیت لرزه‌خیزی زمین قدری تفاوت دارد. بسیاری از زمین‌لرزه‌های سیاره‌مان ناشی از زمین‌ساخت (تکتونیک) صفحه‌ای است. بخش‌های بزرگی از پوسته‌ی زمین (با نام صفحات) به‌طور پیوسته مشغول جابه‌جایی و سایش روی یکدیگر هستند و این حرکات تاحدی از گرمای درون اعماق زمین نشئت می‌گیرد. لرزه‌ها روی مریخ که سردتر و کمتر فعال است، ظاهرا به‌واسطه‌ی حرکات کوچک‌تر در امتداد ترک‌های درون پوسته‌ی سنگی سیاره ایجاد می‌شود. همان‌طورکه مریخ در طول زمان سردتر می‌شود، سنگ‌های آن با خردشدن و آزادکردن انرژی، به‌طور بالقوه برخی لرزش‌ها را موجب می‌شوند. این احتمالا همان سازوکاری است که لرزه‌ها را روی ماه نیز به‌وجود می‌آورد. فضانوردان آپولو ناسا در زمان سفر به سطح قمری در دهه‌های 1960 و 1970، لرزه‌های ماه را ثبت کردند. درنهایت، تیم مأموریت اینسایت امیدوار است با استفاده از اکتشافات لرزه‌سنجی فضاپیما، به جنس مواد تشکیل‌دهنده‌ی مریخ پی ببرد. امواج ناشی از لرزه از میان تمام سنگ‌ها و مواد مختلف درون سیاره می‌گذرد؛ درنتیجه، این سیگنال‌ها اطلاعاتی حیاتی درباره‌ی ساختار درونی مریخ فراهم می‌کنند. این کار هم‌چون انجام سونوگرافی از سیاره است.

هرچند صدای لرزه‌ی به‌گوش‌ رسیده در 6آوریل بسیار ضعیف‌تر از آن بود که به دانشمندان در دستیابی به هدفشان کمک کنند، همچنان امید می‌رود ناسا به‌زودی به کار روی داده‌های بیشتری مشغول شود. بروس بانرد، پژوهشگر اصلی اینسایت در آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا، در بیانیه‌ای گفت: تابه‌امروز مشغول گردآوری صدای پس‌زمینه بوده‌ایم؛ اما این رویداد نخست به‌طوررسمی آغازگر رشته‌ای تازه است: لرزه‌شناسی مریخی. ثبت نخستین لرزه آغازگر رشته‌ای تازه است: لرزه‌شناسی مریخی
در همین حال، سطح‌نشین اینسایت همچنان با دیگر ابزار بزرگش درگیر مشکل است. این فضاپیما علاوه‌بر لرزه‌سنج، به مته‌ی حفاری خودکاری مجهز شده که قرار است با نفوذ به درون سطح مریخ، دمای داخلی سیاره را اندازه بگیرد. متأسفانه مته‌ی اینسایت که «مول» نامیده می‌شود، حین تلاش برای ورود به سطح مریخی در 28فوریه (مصادف با 9اسفند) درون زمین گیر کرد. این احتمال وجود دارد که مول حین فرایند حفاری به‌نوعی سنگ متراکم اصابت کرده باشد. دانشمندان از آن زمان، برای آزادسازی ابزار مشغول یافتن راه چاره بوده‌اند تا بتوانند عمق بیشتری از زمین سیاره را حفر کنند. بااین‌حال، مول هنوز از جای خود تکان نخورده است. یکی از ابزارهای اینسایت با مشکل رو‌به‌رو شده؛ اما ابزار دیگر هم‌اکنون مأموریتش را آغاز کرده است. ناسا امیدوار است برای رفع مشکل مول به‌زودی راه‌حلی پیدا کند تا هر دو ابزار اصلی فضاپیما بتوانند تاحدممکن داده‌های بیشتری درباره‌ی سیاره‌ی سرخ بیاموزند.