بزرگنمايي:

آریا جوان -
حرف‌های مهمی که در «جاده قدیم» بازگو نشد!
k ٢.٩
٠
خراسان / چرا کمک‌های «لیلی رشیدی» در فیلم سینمایی «جاده قدیم» که از سر دلسوزی هم بود، به درد «مهتاب کرامتی» نمی‌خورد؟!
«مینو» با هنرمندی «مهتاب کرامتی» زنی 45 ساله و موفق است که در شب سال نو دچار حادثه‌ای دلخراش می‌شود. موضوع اصلی فیلم سینمایی «جاده قدیم» که به تازگی در شبکه نمایش خانگی توزیع شده، حول و حوش همین مینو می‌چرخد که توسط یک زورگیر مورد تجاوز قرار می‌گیرد. شوربختانه تجاوز جنسی می‌تواند برای هر فردی با هر سنی و در هر شرایطی اتفاق بیفتد. خبر خوب این است که می‌توان با آگاهی، پیامدهای ناخوشایند آن را به حداقل رساند. در ادامه به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و نگاهی هم به درست یا غلط بودن نقش‌های اصلی این فیلم از منظر روان‌شناسی خواهیم انداخت.
انکارهای مینو، واقعیت را محو نکرد
تجاوز به‌ عنوان یکی از جرایم خشن، عملی است که «زور» در آن نقش پررنگی دارد و قربانی از شرکت در یک عمل جنسی، ناراضی است.اِعمال زور جنسی، زمانی اتفاق می‌افتد که متجاوز به کمک آن سعی می‌کند با تسلط بر قربانی، با او رابطه برقرار کند. ترس از تلافی، تحقیر شدن، متهم شدن به دروغ‌گویی، خجالت کشیدن، نگرانی از حرف دیگران، طرد شدن و ... دلایلی هستند که نمی‌گذارند قربانی، موضوع تجاوز را به زبان بیاورد. با تمام آسیب‌های تجاوز جنسی اما واقعیت این است که متاسفانه گاهی این اتفاق می‌افتد و قربانیان می‌خواهند با «انکار»، همه ‌چیز را خنثی کنند.
مثل ‌این‌که در روز، چشم‌تان را ببندید و بخواهید شب بشود! سازوکاری که مینو رسولی (مهتاب کرامتی)، از آن استفاده کرد، همین انکار بود. او می‌خواست به روی خودش نیاورد اما هرقدر برای پذیرش واقعیت مقاومت کنیم، با زور بیشتری خودش را به ما تحمیل می‌کند.
نشانه‌هایی که از یک اتفاق تلخ خبر می‌دهند
در این فیلم می‌بینیم که مینو، زن سرسختی است که حتی در محل کارش هم به کسی باج مالی نمی‌دهد اما یک‌شب پس از تجاوز، تمام سرسختی او در هم می‌شکند. رفتارهای وسواس گونه او (مثل حمام رفتن، نظافت، شستن دست‌ها)، صرفاً نشانه‌هایی هستند که خبر از یک ماجرای بزرگ‌تر می‌دهند. آثاری مثل اختلال استرس پس از سانحه، سوءمصرف مواد، اختلالات خوردن و افکار خودکشی یا دیگرکشی، تعدادی از پیامدهای تهاجم جنسی هستند. مینو حاضر نیست شب را کنار همسرش بگذراند، یک‌بار به تراس خانه می‌رود و تصمیم خودکشی را با خودش مرور می‌کند، خواب آشفته‌ای دارد و با اطرافیانش نمی‌تواند مثل گذشته ارتباط برقرار کند. تمام این نشانه‌ها، متناسب با اتفاق تجاوز جنسی هستند اما قرار نیست قربانی، برای همیشه در این وضعیت بماند.
پیشنهادهایی برای «مینو»ها!
از اقدامات قانونی گرفته تا انتقام‌های شخصی، می‌توانیم مدت‌ها بر شخصیت مجرم متمرکز شویم اما موضوع مهم و اصلی، فرد قربانی است. کسانی شبیه مینو، یک «بحران» را تجربه می‌کنند و برای بهبود شرایط به مداخله تخصصی، کاربردی و فوری نیاز داریم. در روزهای ابتدایی پس از حادثه، فرد بیشتر مقابله هیجان‌مدار دارد (گریه کردن، انکار، رفتارهای پرخاشگرانه، سرکوب احساسات، پرحرفی، کم‌حرفی و...) اما با گذشت زمان باید بر مقابله مسئله مدار متمرکز شویم و راه‌حل‌های بهبودبخش را عملی کنیم. تعدادی از این راه‌حل‌ها عبارت‌اند از:
از خودتان مراقبت کنید
در وهله اول لازم است تمام‌قد، مراقب خودتان باشید. آزمایش‌های پزشکی، خط اول مراقبت‌های جسمی هستند. آزمایش ایدز، تست بارداری و بررسی سلامت اعضای جنسی، اقداماتی هستند که نباید آن‌ها را به تعویق بیندازید. درست شبیه کاری که همسر مینو اصرار داشت انجام شود. البته نکاتی وجود دارد که قربانی باید همواره آن‌ها را باور داشته باشد: قربانی تنها نیست، او مستحق چنین رفتاری (آزار جنسی) نبوده و تقصیری نداشته است، قربانی دیوانه نیست و آنچه درباره‌اش اتفاق افتاده، جرم بوده است.
بحران را بپذیرید
با این‌که «انکار» ، «سرکوب احساسات»و «سرزنشگری»، معمولاً به شکل خودآگاه اتفاق نمی‌افتد اما می توان با آگاهی از پیامدهای منفی آن ها، راه پذیرش را هموار کرد. در گام اول لازم است بدانید مشکلی وجود دارد و بعد خودتان را از نظر هیجانی، شناختی و رفتاری، مهیای وضعیت کارآمد و سازگارانه کنید. فراموش نکنید تا وقتی‌که مشکل را نپذیرید، برای حل آن هم کاری انجام نخواهید داد و در وضعیت ناهنجار، تثبیت خواهید شد. پس نگذارید مشکل‌تان مزمن شود.
کمک حامیان را بپذیرید
حمایت اجتماعی کسانی که هم شما را دوست دارند و هم به آن‌ها اعتماد دارید، می‌تواند میزان آسیب‌ها را کمتر کند؛ پس تا جایی که می‌توانید کمک‌ها را پس نزنید. ممکن است کمک‌ها از همراهی با قربانی برای پیگیری‌های پزشکی و روان‌شناختی شروع شوند و در نهایت با همدلی و گوش کردن فعال به حرف‌های او، به اوج خودشان برسند.
صحبت با یک فرد معتمد و دلسوز
از طریق صحبت با یک فرد معتمد و دلسوز، رنج‌های اولیه قربانی کاهش پیدا می‌کند. در جاده قدیم، دخالت‌های آزاردهنده گلی (لیلی رشیدی) را می‌بینیم که اتفاقاً مینو اصلاً با او راحت نیست. چنین افرادی می‌توانند با کمک‌های ناشیانه‌شان هرچند از سر دلسوزی باشد، حتی آسیب برسانند! بنابراین، برای کمک گرفتن باید سراغ کسانی رفت که در نقش یک دوست و معتمد، کارشان را بلد هستند و افرادی به جز این‌ها، اصلا نباید در مراحل درمان چنین اختلالی دخالت کنند.
از درمانگران حرفه‌ای کمک بگیرید
دارودرمانی و روان‌درمانی به فرد آسیب‌دیده کمک می‌کند تا دوره بحرانی را به شکل سازگارانه‌ای بگذراند. متخصصان، در یک فضای امن و همدلانه و بدون قضاوت به حرف‌های فرد آسیب‌دیده گوش می‌کنند و شخص فرصت دارد تا تمام هیجان‌هایش را تجربه کند و درباره‌شان حرف بزند. بعد از تجربه هیجانی (و نه تخلیه هیجانی)، خلق و عاطفه قربانی، بهبود خواهد یافت.
نویسنده : نگار فیض‌آبادی | کارشناس ارشد روان شناسی بالینی