بزرگنمايي:

آریا جوان - برنامه‌ شب معماری از مجموعه شب‌های هنر به مناسب ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان به سراغ طرح توسعه حرم حضرت سیدالشهدا در کربلا رفت.


به گزارش هنرآنلاین ، طرح توسعه حرم سیدالشهدا توسط تیم ایرانی به سرپرستی دکتر خان محمدی در حال انجام است.در هشتمین شب از شب‌های معماری خان محمدی سرپرست طرح توسعه حرم امام حسین (ع) با بیان تاریخچه حرم سیدالشهدا گفت: در ابتدا پس از دفن سیدالشهدا چهار ستون به شکل نخل بر بالای مزار شریف ایجاد می‌کنند. این اولین اقدامی است که برای مشخص کردن محل قبر توسط قبیله‌ بنی اسد با راهنمای امام سجاد (ع) انجام می‌شود. این سایبان تا سه سال باقی می‌ماند و در سال 65 هجری قمری، مختار که قیامی را در کوفه انجام می‌دهد و حاکمیت را در دست می‌گیرد یک ساختمان و گنبد خانه‌ آجری و گچی را در بالای قبر حضرت احداث می‌کند. این ساختمان اولین اقدام در طرح توسعه‌ کربلا به شمار می‌رود که تا پایان دوره بنی‌امیه باقی می‌ماند. خاندان بنی‌امیه با توجه به ظلم بزرگی که انجام داده بودند تغییری برای توسعه‌ حرم انجام نمی‌دهند. پس از انقراض دوره‌ امویه و سر کار آمدن خلفای بنی‌عباس، خلفای این دوره نیز رفتار مناسبی با شیعیان و حرم امام حسین (ع) ندارند. خلفای عباسیه در آن دوره بیش از ده بار اقدام به تخریب و کشتار در کربلا و حرم مطهر انجام می‌دهند. این در حالی است که خاندان بنی‌عباس به نام اسلام و حمایت از شریعت پیامبر خلافت را در دست می‌گیرند.
وی با بیان اینکه، در دوره بنی‌عباس میزان محدودی حرم را توسعه می‌دهند، گفت: آنچه که به معنای توسعه در حرم اتفاق می‌افتد توسط ایرانیان انجام می‌شود. آنان از خاندان دیلمی هستند که محل استقرارشان زاگرس مرکزی بوده و طرح توسعه‌ حرم را پایه‌گذاری و گنبد خانه را درست می‌کنند. پس از آن چهار رواق در چهار طرف گنبد شریف اجرا می‌شود و شهدای کربلا را در چارچوب این شبستان‌ها دفن و محدوده حرم را مشخص می‌کنند.
خان محمدی در ادامه افزود: پایه‌گذاری طرح توسعه حرم اباعبدالله (ع) پایه‌گذاری آن در دوره‌ ایلخانی و حدود 700 سال قبل انجام می‌شود. بعدها پادشاهان ایرانی در دوره صفویه، زندیه، افشاریه و قاجاریه وسعت فیزیکی توسعه خاصی را در حرم ایجاد نمی‌کنند و بیشتر به تکمیل تزئینات و مرمت حرم‌ها می‌پردازند. بر همین مبنا آن چیزی که ما در حال حاضر شاهد آن هستیم، با آنچه که در ابتدای قرن در کربلا وجود داشته، بسیار متفاوت است زیرا اساساً حجم زائران با دوره‌های دیگر تاریخی اصلاً قابل مقایسه نیست.
سرپرست طرح توسعه‌ حرم امام حسین (ع) اظهار کرد: ساختمان حرم و فضای اطراف حرم با توجه به بالا رفتن تعداد زائرین بهتر شده اما در زمان‌هایی که ما با حجم بالای زائران روبرو می‌شویم، باز کمبودها چهره نشان می‌دهند و اتفاقات ناگواری مانند حوادث اخیر رخ می‌دهد. بر همین اساس تولیت حرم امام حسین (ع) در ایران به رفع کمبودها فکر کردند تا اقدامات لازم را انجام دهند.
در ادامه این بحث علی فروزانفر مجری برنامه درباره سراغ موضوع روند واگذاری این طرح به این تیم سؤالاتی را مطرح کرد. خان محمد نیز در پاسخ به این سؤال، گفت: طرح توسعه از سال 1387 کلید خورد و از همان زمان شروع طراحی گروه‌های حرفه‌ای در مقاطع مختلف آن حضور و مشارکت داشتند که طرح مرحله به مرحله شکل گرفت.
او اظهار کرد: تولیت حرم امام حسین (ع) بعد از سقوط صدام اقدام به مرمت و طراحی‌های موضعی کردند و پس از آن اقدامات بلند مدت را شکل دادند؛ و در همان سال‌ها وزارت بلدیات عراق اقدام به برگزاری مسابقه‌ای بین‌المللی برای طرح توسعه حرم کرد که در آن بیش از 20 طرح در ایران تهیه و 6 طرح برای عراق ارسال شد که از بین آثار ارسال شده، طرح ما مورد پذیرش قرار گرفت و برنده شد. پس از آن به خاطر اینکه دبیرخانه و کارفرما ملاحظاتی را مد نظر داشتند، اندکی تعلل شد و سرانجام طرح در اواخر سال 1388 به امضاء وزیر بلدیات عراق رسید و جنبه قانونی پیدا کرد.
خان محمدی در ادامه افزود: در تأمین مبالغ توسعه حرم امام حسین (ع) سه دسته از هزینه‌ها مد نظر قرار دارد که هزینه‌ تملک یکی از آن‌هاست و توسط تولیت حرم انجام می‌شود. تأمین زیرساخت‌های شهری توسط شهرداری و ادارات شهری عراق صورت گرفته و ایران هیچ نوع هزینه‌ای برای آن متقبل نمی‌شود. در خصوص هزینه‌ی ساخت نیز بخشی از هزینه‌ها توسط ستاد عتبات تأمین می‌شود که شامل هزینه‌ها‌ی زیارتی است؛ و نکته‌ی مهمی که در خصوص هزینه‌ها وجود دارد این است که هزینه تأمین توسط عتبات صرفاً به صورت پول جاری نیست و بسیاری از کارگاه‌ها تجهیزات ساختمانی را تأمین می‌کنند و بخشی نیز نیروی داوطلب هستند بنابراین دولت ورودی برای تأمین مسائل مالی پروژه ندارند.
خان محمدی درباره اصول طراحی طرح توسعه گفت: این طرح با چنین ابعادی، بسیار مختلف است. بخش اول در طراحی مربوط به بافت شهری است. شهر کربلا یک حرم شهر به حساب می‌آید و شکل‌گیری شهر کربلا تابع دفن شهدای کربلاست بنابراین یک کنش بسیار نزدیک بین حرم و شهر وجود دارد. از آنجایی که این مسئله در طرح توسعه بسیار مهم است، طرح را به دو بخش مسائل خدماتی شهری و توسعه حرم تقسیم می‌کند.
او افزود: ما مرز قاطعی بین توسعه حرم و بافت شهری نمی‌بینیم زیرا بخشی از خدمات در حرم و بخشی دیگر در بافت شهر شکل می‌گیرد. در خصوص فضاهای زیارتی نیز باید دقت فراوانی صورت می‌گرفت زیرا با توجه به بعد زیارتی و تاریخی، باید فضایی مناسب برای عبادت تدارک دیده می‌شد. همان‌طور که می‌دانید، در جای‌جای سایت کربلا، ما با مکان‌های ارزشمند روبرو هستیم که هر بخش روایتی در دل خود دارد و طرح‌های مختلفی بر اساس این مکان‌ها و داستان آن فضا طراحی شده است.
خانم محمدی در پایان اظهار کرد: طرح‌هایی همچون طرح توسعه طرح‌های دراز مدت هستند و از آنجایی که با کمک‌های مردمی، این فضا شکل می‌گیرند، بنابراین نمی‌توان پیش‌بینی مشخصی برای پایان پروژه داشت و اجرای آن دراز مدت خواهد بود و فاز دوم نیز که شامل طراحی می‌شود، در حال انجام است.
وی در ادامه افزود: با توجه به حجم گودبرداری‌ انجام شده، شرکت عراقی که پروژه رو در دست دارد، با دقت فراوان و مطالعات بالا این امر مهم را انجام می‌دهد.