چاپ

دختره از پسره خواستگاري کرده! همين جمله کافي است تا بمبي بين اعضاي خانواده منفجر شود و همه شروع کنند به اظهار نظر و قضاوت. اظهارنظرهايي که البته معمولا با نهي و بدگويي از دختر همراه است. آداب و سنت و عرف ما هميشه درخواست ازدواج را از سوي پسر مطلوب مي‌داند و حرکتي خلاف رودخانه با برخورد خوبي مواجه نمي‌شود. هرچند که با کاهش آمار ازدواج و بالا رفتن سن ازدواج بسياري از کارشناسان از لزوم تغيير در اين باورها صحبت مي‌کنند اما کمتر خانواده‌اي مي‌تواند اين مساله را بپذيرد و کمتر دختري حاضر مي‌شود از مرد مورد علاقه‌اش خواستگاري کند.

هرچند که اين موضوع چندان هم عجيب نيست و هم در تاريخ نمونه آن را داشته‌ايم و هم در چند سال گذشته. کساني مثل دو بازيگري که اعلام کردند منتظر خواستگاري مرد مورد علاقه شان نشده و خودشان پيش قدم شدند‎!

بازيگران پيشگام

ويشکا آسايش بازيگر سينما و تئاتر و تلويزيون، مدتي پيش اعلام کرد از همسرش خواستگاري کرده است. او گفت: «همسرم رضا (در مورد احساس من) چيزي نمي‌دانست. فقط من او را دوست داشتم. در آخر هم خودم رفتم و بهش اعتراف کردم که دوستش دارم. اين ماجرا بعدها تبديل به يک شوخي شد تا هر از گاهي بگويد بهترين تهران را شکار کردي اما به نظر من آدم نبايد بترسد. من فکر مي‌کردم فوقش مي‌گويند نه. چه اشکالي دارد. اگر نمي‌رفتم و نمي‌گفتم ممکن بود زندگي‌ام را با اگرهايي ادامه دهم؛ اگر مي‌گفتم، اگر قبول مي‌کرد، اگر مي‌رفتم و‏‎…«‎

ويدا جوان بازيگر تلويزيون هم به تازگي اعلام کرده از همسرش درخواست ازدواج کرده است. ايلا تهراني همسر ويدا جوان گفته است: «راستش را بخواهيد در ازدواج ما بسياري از چيزها از جمله مراسم خواستگاري و عقد و عروسي به شيوه‌هاي رايج برگزار نشد و سعي کرديم ضمن احترام به سنت آن طور که خودمان دوست داريم اين مراسم را برگزار کنيم، اتفاقي که در خواستگاري ما رخ داد و شايد به نظر برخي‌ها حتي نامتعارف به نظر برسد اين بود که ويدا از من خواستگاري کرد و من هم آنقدر از اين حرکت او شگفت زده شدم که بدون درنگ به او پاسخ مثبت دادم. معمولاً دخترها در ذهن‌شان است که مرد رويايي‌شان سوار اسب سفيد شود و به خواستگاري آنها بيايد، در حالي که ويدا اين قاعده را به هم زد و با اسب سفيد به خواستگاريم آمد و من را با خودش برد‎».هر دوي اين بازيگران از تصميم خود و البته زندگي مشترکشان رضايت زيادي دارند و مشکلي با اين مساله پيدا نکرده اند. اما واقعا اين کار خوب است يا بد؟

در هيچ قانوني تعيين نشده است که دختر از پسر خواستگاري نکند

فرهنگ ‌ نمي‌گذارد

قاسمي‌کبريا دکتراي روانشناسي و مشاوره درباره خواستگاران دختران از پسران مي‌گويد: «خواستگاري چه از طرف پسر و يا دختر بايد از سه حوزه فرهنگ، اعتقاد، ضوابط و قواعد اجتماعي مورد بررسي قرار گيرد. در هيچ قانوني تعيين نشده است که دختر از پسر خواستگاري نکند و يا هيچ الزامي هم وجود ندارد که حتما پسر از دختر خواستگاري کند. از لحاظ اعتقادي در هيچ روايتي و يا آيه‌اي نيامده است که پسر بايد از دختر خواستگاري کند. اما از لحاظ فرهنگي و عمومي که به تدريج شکل گرفته است؛ در جامعه اين گونه نهادينه شده است که معمولا دخترها رفتاري همراه با کرشمه دارند و تمايل به مورد پسند قرار گرفتن و جلوه‌گري در آنها زياد است، اينطور متعارف شده است که پسر بايد براي ابراز عشق به دختر پا جلو بگذارد و از او درخواست ازدواج کند که اين فرهنگ به صورت عمومي در بين افراد جامعه القاء شده است‎».

به گفته او تنها مشکلي که در بحث خواستگاري دختر از پسر وجود دارد فقط جنبه فرهنگي آن است که البته همين روي نگرش افراد به اين مساله تاثيرگذار است. اصولا دختران تن به اين کار نمي‌دهند چون از شنيدن جواب منفي و خرد شدن غرورشان مي‌ترسند. حتي ممکن است به همين دلايل فرهنگي بعدها و در زندگي مشترک، اين خواستگاري به دستاويزي براي مرد تبديل شود‎.‎

مشاوران خانواده معتقدند براي اين کار بايد فرهنگسازي شود. به عقيده آنها مي‌توان با تغيير سبک زندگي اين مساله را هم به مرور جا انداخت‎.‎

آمار نشان مي‌دهد در تهران بيش از 14 هزار ازدواج داريم که در آنها دختر خانم‌ها پيشنهاد دهنده بودند. آنها معتقدند اگر پيشنهاددهنده دختر باشد به مرور زمان اين مراسم‌هاي مجلل و اضافي و مهريه‌هاي عجيب از بين مي‌روند و اين سنت‌هاي اشرافي و مصرف‌گرايانه که اصلا براي فرهنگ ما ايرانيان نيست از بين مي‌رود‏‎.

تغيير شيوه زندگي دختران و استقلال آنها به نظر مي‌رسد کم‌کم مي‌تواند اين فرهنگ را تغيير دهد. بازهم براساس اطلاعات اين پايگاه اينترنتي،نتايج پژوهش‌ها در ايران نشان داده زنان با ازدواج مدرن توانايي بيشتري در زمينه ارتباطي دارند در نتيجه آشنايي زوجين قبل از ازدواج مي‌تواند در چگونگي ارتباط زوجين در ادامه زندگي تاثير عميقي گذاشته و موجب بهتر شدن اين بُعد ‌از کارکرد خانواده شود. همچنين نتايج به‌دست آمده نشان مي‌دهد از لحاظ ايفاي نقش بين زنان داراي ازدواج مدرن و زنان داراي ازدواج سنتي، زنان با سبک ازدواج مدرن در ايفاي نقش در زندگي زناشويي داراي توانايي بيشتري هستند. از ديگر مواردي که زنان با سبک ازدواج مدرن را نسبت به زنان با سبک ازدواج سنتي متفاوت کرده ابراز مهر و محبت به يکديگر و در نظر داشتن هيجانات عاطفي و احساسي به طرف مقابل است که باز هم تحقيقات نشان داده زنان با سبک ازدواج مدرن بهتر و بيشتر ابراز هيجان مي‌کنند‏‎.

طباطبايي‌راد عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي مي‌گويد: «متأسفانه در کشور ما رسم بر اين است که پسر از دختر خواستگاري کند، در حالي که اشکالي ندارد که دختران در اين زمينه پيش‌قدم شوند، منتها رعايت برخي مسائل و ويژگي‌هاي طرف مقابل نيز حائز اهميت است. مثلاً پسران کمرو و خجالتي موارد مناسبي در اين زمينه هستند ‎«.‎

هرچند که نبايد انتخاب‌هاي نادرست را فراموش کرد. دختراني که فقط براساس معيارهاي ظاهري مي‌خواهند از پسري خواستگاري کنند بايد منتظر نه شنيدن و حتي تمسخر شدن باشند. ضمن اينکه اين خواستگاري اگر به ازدواج منجر شود، احتمال شکست دارد. پس اگر کسي مي‌خواهد در شرايط سنتي ايران چنين ريسکي کند، بايد حتما مرد موردنظرش را از هر نظر بررسي کرده و مطمئن باشد که مورد مناسبي است‏‎.

رسم قديمي

خواستگاري دختران از پسران چندان هم عجيب نيست. مهمترين نمونه آن در ازدواج حضرت علي(ع) و حضرت زهرا(س) رخ داد که پيامبر(ص) از حضرت علي(ع) پرسيد که تمايل دارد با دختر او ازدوج کند يا نه. شعيب پيامبر هم از حضرت موسي(ع) خواست با يکي از دخترانش ازدواج کند‏‎. ‎

اين رسم هم اکنون در بعضي کشورها برقرار است. در کشور مراکش زنان خودشان مرد آينده خود را انتخاب مي‌کنند و به خواستگاري او مي‌روند و آمار آن بيشتر هم شده است. در جمهوري گينه بيسائو دختران پيشنهاد خود را کاملا علني با آوردن يک ظرف ماهي سرخ شده با روغن مخصوص و سس خوش‌طعم قرمز رنگي تزئين و با هماهنگي قبلي با مادر پسر به خدمت پسر مورد نظر مي‌رسند. مردها هم هيچ قدرتي براي «نه» گفتن ندارند و بعد از مشورت با مادر خود درخواست دختر را قبول مي‌کنند ‏‎.

در يکي از شهرهاي کشور اوکراين به نام لويو 85 درصد جمعيت زنان هستند و اين نابرابري تعداد زنان و مردان در اين شهر باعث شده تا دختران به خواستگاري پسران بروند.در قبيله‌اي عجيب در چين به نام موسوا که زنان و دختران حاکمان اصلي هستند،زنان انتخاب مي‌کنند که با کدام مرد ازدواج کنند. اين رسم چند سالي است در شيکاگوي آمريکا هم باب شده و آمارش بالا رفته است. اما در اسکاتلند رسم عجيبي حاکم است؛ در قرن يازدهم ميلادي ملکه مارگارت به دخترها اجازه داد که در صورت تمايل‌ مي‌توانند در سال‌هاي کبيسه از پسر مورد نظرشان درخواست ازدواج کنند‎.‎

شايد اين رسم سال‌ها بعد در کشور ما هم برقرار شود. اما آنچه نبايد فراموش شود دقت در انتخاب فرد مورد نظر است تا بعدها اين خواستگاري دردسر بيشتري براي دخترها نداشته باشد‏‎