اين تئوري در ابتدا توسط جورجيوف دانشمند و عارف بزرگ روسي مطرح شد و
بعدهاتوسط روانشناسان خصوصا"نارن جو" وارد حيطه روانشناسي گرديد و تا کنون
پژوهشهاي زيادي در ابعاد گوناگون روي آن صورت گرفته است و اکنون جايگاه
ويژه اي در جهان پيدا کرده است.
تئوري انياگرام يا تيپ هاي نه گانه
(دز شکل فعلي آن) در واقع ترکيبي از عرفان شرقي و روانشناسي مدرن است .هدف
جورجيوف از تحقيق در اين زمينه شناخت ابعاد شخصيت انسان و ارائه راهکار
براي رشد و خود آگاهي بيشتر انسان بوده است .زيرا جورجيوف بر اين باور بود
که تا انسان خود را به درستي نشناسد، قادر به کمک به خود و نيز کمک به
ديگران نخواهد بود. او انسانها را به نه تيپ شخصيتي تقسيم مي کند که هر تيپ
داراي نقاط قوت و ضعف خاص خود مي باشد .در اينجا اين نه تيپ به صورت خيلي
مختصر ارائه مي شود:
1-تيپ کمالگرا:
اين افراد به دنبال کامل
بودن در همه چيز هستند و از ناکامل بودن خود سر خورده اند.ايده آليست هستند
و هر قدر هم پيشرفت کنند باز راضي نميشوند و يک نداي دروني به آنهاميگويد
که خوب کار نمي کني . اين افراد به احتمال خيلي زياد، داراي والد يا والدين
ايراد گيري بوده اند که به راحتي راضي نمي شدند.اين اشخاص هم ،ايرادگير و
کنترل کننده و معمولاداراي اضطراب هستند و زمينه شخصيت وسواسي در آنان زياد
است، زيرا اين ويژگيها را حد اقل از يکي از والدين ياد گرفتند.
2-تيپ مهرطلب يا کمک کننده:
.اين
افراد دائم به فکر ديگرانند.خود را به آب و آتش مي زنند تابه ديگران کمک
کنند.به قول قديميها حسن هلاک هستند .نياز به محبت و توجه دارند .قادر به
"نه" گفتن، نيستند، چون از طرد شدن واهمه دارند.افرادي وابسته و متکي به
ديگرانند.حرمت ذات پاييني دارند و همواره به دنبال تاييد و تحسين
ديگرانندو...
3-تيپ پيشرفتگرا يا موفقيت جو:
اين افراد براي
پيشرفت سخت کار ميکنند و جوياي نام و مقام هستند.افرادي پر کار و رقابت جو
هستند و براي پيشرفت کردن دست به هر اقدامي که لازم باشد ميزنند. در حالت
افراطي به تيپ "آ" تبديل ميشوند و ورکاليست هستند و بيشترين لذت را در کار
کردن ميبرند .اين خطر در آنها وجود دارد که توجه به کار و موفقيت و رقابت
با ديگران بيش از توجه به خود و خانواده اش اهميت پيدا کند ...
4-تيپ رمانتيک محزون يا هنرمند:
اين
افراد بسيار احساساتي و زود رنج هستند .خود را با احساسات ديگران درگير مي
کنند و چون از تخيل بسيار نيرومندي برخوردارهستند خودشان هم دچار همان
احساسات مي شوند.افسردگي و نوسان خلق در اين افراد زياد مشاهده مي شود.از
کارهاي يکنواخت خسته مي شوند و نيز اگر امکان آن باشد ولخرج هستند. در بين
نه تيپ انياگرام حساسترين تيپ شخصيتي، افراد تيپ چهار هستند و زندگي در
کنار اين افراد مثل راه رفتن روي يخ است ....تضادهاي وجودي زيادي دارند
و...(احتمال ابتلا به اعتياد در اين تيپ، به نسبت ساير تيپها ،بيشتر است).
5-تيپ فکور:
اين
افراد بسيار در خود فرو رفته يا درونگرا هستند (از بودن در جمع لذت نمي
برند و اجتماع گريزند) .قادر به ابراز احساسات خود نيستند و معمولا تمايل
کمي براي ازدواج دارند.در کلاس معمولا در رديف آخر مي نشينندتا همه را
ببينند ولي ديگران او را نبينند.دوست دارند ديده نشوند و نامرئي باشند
.همواره احساس را بعد از عقل تجربه ميکنند.اهل کتاب خواندن و جمع آوري
اطلاعات هستندو مي خواهند از همه چيز سر در بياورند ...
6-تيپ وفاخو، وفاجو و شکاک:
اين
افراد به همه چيز سوء ظن دارند . افرادي محتاط هستند . مي خواهند بدانند
که در ذهن ديگران راجع به آنها چه مي گذرد.نگران خيانت و بي وفايي ديگرانند
.معمولا اضطراب دارند و دوست دارند وظيفه آنها در جايي که هستند مشخص و
تعريف شده باشد.و...
7-تيپ خوش بين و خوش گذران:
اين افراد به
دنبال لذت جويي بوده و برونگرا ترين تيپ در بين نه تيپ انيا گرام
هستند.تابع فلسفه اپيکور هستند که زندگي يعني لذت بردن و دوري از درد
.افرادي اجتماعي و رفيق باز هستند. معمولا همه فن حريفند و در چند چيز تبحر
دارند و بسيار خوش بينند. همواره به ديگران اميد ميدهند،نگران نباش همه
چيز درست ميشه. اهل بلوف زدن و خالي بندي و يا غلو کردن هم هستند و...( به
خاطر لذت جوئي ، تنوع طلبي و هيجان خواهي بالا، احتمال گرايش به اعتياد در
اين تيپ نسبتا زياد است)...
8-تيپ چالشگر يا قدرت طلب:
اين افراد
به دنبال قدرت و تسلط بر ديگران هستند . دوست دارند مدير و رهبر باشند و
دستور بدهند. بسيار کنترل کننده هستند و آمرانه با ديگران رفتار
ميکنند.تمايل به ديکتاتور بودن دارند. اگر ديگران خصوصا زير دستان آنها ،از
آنان اطاعت نکند، سخت بر آشفته و عصبي مي شوند..در عين حال حمايت کننده هم
هستند و از زير دستان خود حمايت ميکنند ولي به اين شرط که آن افراد مطيع
اوامر اين عالي جنابان باشند ؟! .افرادي انتقام جو بوده و .
9-تيپ صلح طلب و ميانجي:
اين
افراد دنبال آرامش و صلح و آشتي با ديگرانند.همواره ميخواهند بين ديگران
ميانجي شوند تا بين آنها آشتي بر قرار کنند.افرادي انطباق پذير و تابع
هستند.از درگيري و خشونت پرهيز مي کنند و حتي شايد از آن مي ترسند.نسبتا
تنبل هستند .در تصميم گيريها مشکل دارند و آخرين تصميم را درست نمي گيرند
و...
اين ويژگيها سرنخهاي اين تيپها بودند .و شرح تفصيلي آن زياد
است.فرض بر اين است که هر فرد همانگونه که داراي يک گروه خوني است داراي
يکي از اين تيپهاي شخصيت مي باشد. در ضمن ميزان سلامت شخصيت در هر تيپ از
يک تا نه در نوسان است .افراد در هر تيپ مي توانند از سلامت کامل تا عدم
سلامت در نوسان باشند . نکته ديگر اينکه نه گروه شخصيتي به سه گروه يا مثلث
تقسيم مي شوند و در درون هر مثلث ،هر تيپ به ويژگيهاي بعضي تيپها نيز
گرايش دارد که اصطلاحا به آن بال يا وينگ مي گويند .اين مثلثها به شرح زير
است:
1-مثلث اراده که شامل تيپهاي يک،هشت و نه است.
2-مثلث قلب يا احساسات که شامل تيپهاي دو،سه و چهار مي باشد.
3-مثلث مغز يا تفکر که شامل تيپهاي پنج،شش و هفت است.
براي
شکل گيري هر تيپ علل خاصي پيش بيني شده است که بيشتر بر ميگردد به تجربيات
خاص دوران کودکي و نحوه ارتباط والدين باکودک .راه رشد و سلامت هم براي هر
تيپ خاص همان تيپ است . براي شناخت تيپ شخصيتي خود بايد با ابزار دقيق که
همان تست شخصيت انياگرام است ،مورد آزمون قرار گيريد و سپس راههاي رشد و
سلامت شخصيت خود رابا کمک روانشناس آشنا و مسلط به اين تئوري، باز
يابيد.اينجانب براي اولين بار در ايران ، اين تست را تدوين و استاندارد
کردم و داراي 75 گويه يا آيتم است و براي مشاوره و رواندرماني بسيار کمک
کننده بوده است.