آيا واقعا انار ابرقهرمان ميوهها و قادر به مقابله با فرايند سالخوردگي
است؟ تا پيش از اين مدارک مستدل علمي در اين زمينه بسيار ضعيف بودهاند و
تنها روشهاي بازاريابي بحثبرانگيز باعث اين گمانه زني بودند. اما يک گروه
تحقيقاتي در مؤسسهي پليتکنيک فدرال لوزان سوئيس (EPFL) به همراه شرکت
آمازنتيس در نظر داشتنند تا نگاه نزديکتري به اين موضوع بياندازند. آنها
کشف کردند که هنگامي که باکتريهاي ساکن روده، يک مولکول خاص ميوهي انار
را تغيير ميدهند، اين مولکول جديد ميتواند به ماهيچههاي بدن در مقابله
با يکي از عوامل اصلي سالخوردگي کمک کند. نتايج آزمونهاي جانوري در
نماتدها و جوندگان، شگفتانگيز بوده است. گرچه هنوز آزمونهاي انساني اين
فرآيند در دست پژوهش است، دانشمندان نتايج تحقيقات اوليهي اميدبخشي روي
نمونههاي حيواني را در مجلهي معتبر پزشکي نيچر منتشر کردهاند.هنگامي که
به سن ما افزوده ميشود و به سمت سالخوردگي ميرويم، سلولهاي بدن ما بيش
از پيش تلاش ميکنند تا نيروگاههاي داخليشان را که ميتوکندري ناميده
ميشود حفظ و نگهداري کنند. اين اندامک درونسلولي پس از پير شدن سلول،
ديگر نميتواند وظايف حياتي خود را به انجام برساند و درون سلول بلااستفاده
ميشود. زوال درون سلولي بر سلامت بسياري از بافتهاي بدن از جمله
ماهيچهها تاثير ميگذارد و اين اندام درگذر سالها ضعيف ميشوند. گمان
ميشود که زوال ميتوکندري در بيماريهاي ديگر سالخوردگي مانند پارکينسون
نيز عامل کليدي باشد.
اين
مولکول مانند داوود در برابر جالوت سالخوردگي است!مولکولي که حاصل از
تغيير درونتني انار شناسايي شده است، به تنهايي قادر است توانايي بازيابي
ميتوکندري معيوب را به سلولهاي سالخورده بازگرداند. مولکول فوق، يوروليتين
اِي (urolithin A) نام دارد. پاتريک آبيشر عضو گروه تحقيقاتي مزبور
ميگويد:اين مولکول تنها مادهي موثر شناسايي شده است که توان بازيابي
ميتوکندري (mitophagy) را در سلولها دوباره فعال ميکند. اين مولکول کاملا
طبيعي و غيرسنتزي است و آثار آن قدرتمند و قابل اندازهگيري هستند.براي
انجام آزمونهاي جانوريِ اين آزمايش، از نوعي نماتد با نام علمي سي.الگانس
استفاده شد. اين گونه در ميان محققانِ زمينهي سالخوردگي، بسيار محبوب است
زيرا نمونهي مورد آزمايش، تنها پس از گذشت 8 تا 10 روز سالخورده به حساب
ميآيد. طول عمر نماتدهايي که با مولکول يوروليتين آزمايش شده بودند در
مقايسه با گروه کنترل بيش از 45 درصد افزايش يافت. اين نتايج اوليهي
اميدوارکننده، گروه تحقيقاتي را بر آن داشت تا مولکول فوق را روي حيوانات
(که در مقايسه با نماتدها اشتراکات زيستي بيشتري با انسان دارند) آزمايش
کنند.
در
جوندگان نيز مانند نماتدها کاهش چشمگيري در مقدار ميتوکندريهاي
ازکارافتاده مشاهده شد. همچنين در جوندگان، فرايند بازيابي سلولي قدرتمندي
نيز رخ داد. اين فرايند باعث شد تا با بازيابي ماهيچهها، توان بدني
موشهاي سالخورده (حدود دو ساله) مورد آزمايش تا 42 درصد بهتر از موشهاي
همسن در گروه کنترلي بشود.آزمايش روي انسانپيش از اين که با عجله براي
خريد انار از خانه بيرون برويد بايد توجه کنيد که خود اين ميوه فايده اي
ندارد بلکه تنها حاوي مولکول پيشساز مولکولي است که خواص مزبور را داراست.
اين پيشساز حتما بايد توسط ميکروبهاي روده به مادهي موثر تبديل شود و
از آنجا که نوع و مقدار فلور ميکروبي و ميکروبيوم جانداران گوناگون متفاوت
است مقدار يوروليتين اِي توليد شده در بدن هر يک نيز متفاوت خواهد بود.
برخي از گونهها و حتي برخي نمونهها از يک گونهي جانوري، اين باکتريهاي
خاص مورد نياز را درون بدن خود ندارند. بنابراين اگر شما هم يکي از اين
دستهي بدشانس باشيد تفاوتي نميکند که چه مقدار اب انار بنوشيد!
اما
نگران نباشيد. پژوهشگران در حال بررسي راهکارهايي براي افرادي هستند که
باکتريهاي مناسب را ندارند. يکي از محققين تيم تحقيقاتي اوليه با
بنيانگذاري شرکتي به نام آمازتيس روشي را توسعه داده است تا مقادير کافي از
يوروليتين را به بدن انسانها برساند. هم اکنون اين شرکت تستهاي اوليهي
کلينيکي روي بيماران خاصي در برخي بيمارستانهاي اروپا انجام ميدهند.به
نظر يکي ديگر از دانشمندان اين گروه تحقياتي به نام جان آورِکس، بسيار
نامحتمل است که يوروتلين اي روي انسان موثر نباشد. گونههايي بسيار دور از
هم از نظر تکاملي (نماتدها و موشها) به يک شکل به اين ماده پاسخ مثبت
دادهاند. همين ميتواند اساسي براي شکل دهي اين فرضيه باشد که سازوکار
ضدپيري يوروتلين به گونه وابسته نيست، بلکه يک سازوکار اساسي در تمامي
موجودات زنده است.عملکرد يوروتلين اِي نتيجهي دهها ميليون سال تکامل
موازي گياهان، باکتريها و حيوانات است. پيشساز مولکول يوروتلين اِي
نهتنها در انار بلکه به مقادير کمتر در بسياري از مغزها و توتها يافت مي
شود. هنگامي که بدن اين ماده را براي خود، بسيار مفيد تشخيص داده، انتخاب
طبيعي و تکامل نيز باعث شده است تا باکتريهاي سازندهي آن در بدن موجودات
باقي بمانند. تلاش محققان و شرکتهاي تحقيقاتي اکنون پشت سر گذاشتن قوانين
سفت و سخت براي تائيديههاي کلينيکي اين ماده و بهرهمند ساختن همهي افراد
از نتيجهي ميليونها سال تکامل است.اين پژوهش موسسهي سوئيسي موجب شده
است تا طيف وسيعي از امکانات مقابله با تحليل ماهيچهها و احتمالا ديگر
آثار پيري به وجود آيد. يوروتلين اِي به احتمال قوي در جايي که بسياري ديگر
از داروها شکست خورده اند موفق خواهد بود. آورکس که به تازگي مقالهاي در
بارهي کشف مولکول ضد پيري ديگري در مجلهي ساينس به چاپ رسانده است در
اهميت پژوهشهاي خود بيان مي کند:رويکرد تغذيهاي قلمرو جديدي را گشوده است
که داروسازي مدرن کمتر به آن پرداخته است. اين يک تغيير واقعي در رويهي
علمي ما خواهد بود.