چاپ

اين را محمدتقي حسن‌زاده رئيس مركز مطالعات وزارت ورزش و جوانان مي‌گويد كه البته به گفته او ميزان افسردگي در بين دختران بيشتر از پسران است. پيش از اين نيز آمارهاي ارائه شده جهاني نشان مي‌داد ابتلاي زنان به افسردگي تا دو برابر بيش از مردان است اما در گزارش انجمن روان‌شناسي ايران آمده است كه سهم زنان ايراني از اين اختلال رواني، سه تا چهار برابر بيشتر از حد معمول است. استاندارد افسردگي زنان، بين پنج تا هفت درصد است اما با ارقام اعلام شده بين 15 تا 28 درصد زنان ايراني افسرده‌اند. با يك حساب سرانگشتي، مي‌توان افسردگي را خطري جدي تلقي كرد چرا كه زنان نيمي از جامعه را تشكيل مي‌دهند و علاوه بر آن، به‌طور مستقيم تربيت كودكان را نيز در خانواده بر عهده دارند.

به گفته مهناز حاجلو كارشناس ارشد روان‌شناسي باليني و مولف بيش از 20 جلد كتاب در زمينه‌هاي گوناگون روانشناختي و روان درماني: «فرزندان مادران افسرده، هم در زندگي شخصي و هم در زندگي اجتماعي خود دچار مشكلاتي خواهند شد.» آخرين نرخ شيوع اختلالات رواني كه در ميان زنان، 26 درصد و در ميان مردان 15 درصد اعلام شده است، نشان مي‌دهد زنان با اختلافي يازده درصدي بر سكوي نخست ابتلا به افسردگي در كشور ايستاده اند!

هر غصه‌اي، افسردگي نيست
به گفته حاجلو«افسردگي يك بيماري خلقي است. اختلالات خلقي طبقه‌بندي متفاوتي دارد اما چيزي كه باعث مي‌شود افسردگي به عنوان يك بيماري خلقي برچسب بخورد مجموعه‌اي از علائم است؛ بي‌حالي، سستي، فقدان انرژي، احساس گناه يا احساس بي‌ارزشي از علائم افسردگي است. كم شدن اعتماد به نفس، تغيير در وزن و وضعيت اشتهاي فرد يا وضعيت خواب بي‌عزتي يا از دست دادن علائمي مثل شوق زندگي كه فرد پيش از ابتلا داشته نيز در همين گروه قرار مي‌گيرد. گاهي شدت افسردگي به حدي است كه فرد به مرگ فكر مي‌كند و احتمال خودكشي وجود دارد. روان‌شناسان مي‌گويند براي بررسي افسردگي، فرد بايد پنج علامت از اين علائم را در يك مدت زمان مشخص دارا باشد و البته مهم‌ترين شرط آن است كه اين علائم به عملكرد اجتماعي، تحصيلي، كاري، خانوادگي و... اثر منفي وارد كرده باشد.»

كدام زنان افسرده ترند؟
دكتر سيما فردوسي روان‌شناس در اين باره مي‌گويد: «سن افسردگي زنان خانه دار معمولا از سن 37 سالگي به بعد است كه به‌دنبال بروز علائم يائسگي تشديد مي‌شود، اما در حالي كه زنان طبقه متوسط تا 6 درصد مبتلا به افسردگي مي‌شوند، 23 درصد از زنان كارمند در چاه اين اختلال رواني اسير هستند زيرا زندگي آنها سرشار از فشار و اضطراب است.»

به گفته دكتر فردوسي «زن حساس‌تر و عاطفي‌تر از مرد است و وقتي مجبور مي‌شود دوشادوش مرد براي تامين مايحتاج زندگي و ازدواج و اشتغال كار كند، فشار اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، روحي و رواني شوهر و فرزندان را در خانه و در جامعه تحمل كند، بيشتر در معرض افسردگي قرار مي‌گيرد.» او مي‌گويد: «در برخي مناطق از كشور به دليل رفتارهاي بد خانواده و سنت‌هاي نادرست، برخورد مناسبي با زنان نمي‌شود و ميزان افسردگي زنان در اين مناطق بيشتر است. اما اين موضوع در شهرها حتي شهرهاي توسعه يافته نيز ديده مي‌شود.وقتي زن بايد با حداقل درآمد شوهر مديريت خانه را به نحو احسن انجام دهد و هرگونه رفتاري را از سوي شوهر يا فرزندان و اطرافيان تحمل كند و سنگ صبور همه باشد اما در مقابل هيچكس به حرف او گوش ندهد، معلوم است كه افسردگي در بين اين قشر بيشتر مي‌شود.»

ضعف مهارت ارتباطي؛ يك عامل مهم
اما در مقابل، مهناز حاجلو كارشناس ارشد روان‌شناسي باليني و مولف بيش از 20 جلد كتاب در زمينه‌هاي گوناگون روان‌شناختي و روان درماني عامل افسردگي زنان را ضعف مهارت‌هاي ارتباطي مي‌داند. او در گفت‌وگو با تهران امروز مي‌گويد: «كسي كه حجم زيادي از استرس در نتيجه فقدان كسي يا چيزي را تحمل مي‌كند احتمال ابتلا به افسردگي دارد. مثلا سقط جنين يا از دست دادن همسر كه در اين حالت اگر فرد مهارت مديريت بر هيجانش را نياموخته باشد مثل كامپيوتري كه هنگ مي‌كند، زانو به زمين مي‌زند، كمرش خم مي‌شود و در چاه عميق افسردگي گرفتار مي‌شود.»

زندگي مدرن، انسان‌ها را افسرده‌تر مي‌كند
او ادامه مي‌دهد: «اختلالات افسردگي يا درون زاد هستند يا برون زاد. عوامل درون زاد شامل زمينه ژنتيكي فعال و اختلالات هورموني است. كسي كه در خانواده‌اش سابقه اختلال خلقي وجود دارد نسبت به افرادي كه اين سابقه فاميلي را ندارند احتمال بيشتري در ابتلا به افسردگي دارد. عامل ديگر تغيير در ميزان بعضي از هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌هاي شيميايي- عصبي مغز است. دانشمندان ثابت كرده‌اند اين مواد مي‌توانند در بروز اختلالات خلقي تاثيرگذار باشند. البته ما نمي‌توانيم نتيجه‌گيري كنيم كسي كه ژن فعال افسردگي دارد، افسرده مي‌شود. بلكه مجموعه‌اي از عوامل سبب افسردگي مي‌شود. مثل سطح استرس‌هايي كه در زندگي تجربه مي‌كنيم.»

او مي‌گويد: «ساختار جامعه ما مردسالار است و ما نمي‌توانيم منكر آن شويم. نوع تبعيضي كه پدران و مادران بين فرزندان مي‌گذارند در شكل‌گيري شخصيت آنان موثر است. اين امربه دليل ندانستن و پايين بودن سطح آگاهي است. علاوه بر فرهنگ حاكم بر كل كشور، خرده فرهنگ‌هايي نيز در كشور وجوددارد كه مي‌توان گفت در هر فاميل نسبت به فاميل ديگر متفاوت است. همين خرده فرهنگ هاست كه گاهي نگاه به زن در آن ارزشي نيست.» به گفته حاجلو، زندگي شهري در دنياي مدرن امروزي، در كنار پيشرفت تكنولوژي و تلاش هر روزه براي داشتن زندگي مادي بهتر سبب مي‌شود تا انسان‌ها بيشتر به چاه افسردگي سقوط كنند. به ويژه آنكه زنان حساس‌ترند، از اين رو احتمال بيشتري براي لغزيدن پايشان و سقوط آنها به چاه افسردگي وجود دارد. انگار افسردگي در هر لحظه در كمين زنان ايراني نشسته است تا سايه سياهش را بر زندگي آنان بگستراند و آنها بايد هر روز براي درامان ماندن از سايه سياه اين اختلال رواني برنامه‌ريزي كنند. سايه سياهي كه گسترده شدنش مي‌تواند كمر يك زندگي را خم كند.