چاپ

کره ماه تنها قمر سياره زمين است که علاوه بر درخشندگي مسحورکننده‌اش ويژگي‌هاي جالب ديگري نيز دارد که پس از شرح چگونگي تشکيل اين قمر در ذيل به شرح اين خصوصيات غافلگيرکننده مي‌پردازيم.

شکل‌گيري کره ماهبر اساس نظريه غالب، کره ماه اندکي بعد از شکل‌گيري منظومه شمسي حدود 4.5 ميليارد سال پيش با برخورد سنگي به اندازه سياره مريخ به کره زمين به وجود آمد.
قفل شده در يک مدارشايد جالب‌ترين ويژگي ماه اين باشد که هميشه يک طرف از صورت خود را به ما نشان مي‌دهد اما با وجود اين که ماه و زمين هر دو به دور خود و خورشيد مي‌چرخند چگونه چنين چيزي ممکن است؟
مدت‌ها قبل، اثرات گرانشي زمين موجب آهسته شدن چرخيدن ماه حول محور خودش شد. اين آهسته شدن تا جايي پيش رفت که با چرخش ماه به دور خورشيد تطابق و هماهنگي پيدا کرد و تثبيت شد. بسياري از قمرهاي سيارات ديگر نيز رفتاري شبيه به اين دارند.
در زماني که ماه به دور زمين مي‌چرخد زماني را بين زمين و خورشيد مي‌گذراند و نيمه‌اي از قسمت روشن ماه رو در روي ما قرار مي‌گيرد. در واقع بر خلاف باور عموم، ماه نيمه تاريک ندارد، تنها نيمه‌اي است که ما هرگز نمي‌بينيم.
خواهر ماهآيا ماه تنها قمر کره زمين است؟ در حال حاضر بله، اما ممکن است تا ابد اين طور نباشد! در سال 1999 دانشمندان دريافتند يک شهاب سنگ به عرض پنج کيلومتر در حال حرکت به سمت مدار زمين است و ممکن است توسط اثرات گرانشي زمين در مدار زمين گرفتار شود.
دانشمندان نام اين شهاب سنگ را "کرويتن" (Cruithne) گذاشتند و تخمين زدند که 770 سال طول خواهد کشيد تا اين شهاب سنگ در يک مدار نعل اسبي حول زمين قرار بگيرد و براي 5 هزار سال باقي بماند و تبديل شود به خواهر ماه، دومين قمر کره زمين.
کيسه بوکسي به اسم ماهسطح پر از چاله ماه نتيجه برخوردهاي شديد اجرام آسماني بين 4.1 تا 3.8 ميليارد سال پيش با سطح اين کره است. زخم‌هاي حاصل از اين جنگ اکنون به صورت چاله‌هاي متعدد در سطح اين کره قابل مشاهده است.
اما اين که چرا اين چاله‌ها در طول اين مدت دچار فرسايش زيادي نشدند به دو دليل است. اول اين که کره ماه از نظر زمين شناسي فعال نيست، بنابراين زلزله‌ها، آتش‌فشان‌ها و تشکيل کوه‌ها روي اين کره به اندازه کره زمين موجب تخريب سطح آن نمي‌شود. دوم اين که ماه تقريبا فاقد جو است، بنابراين باد و باراني در ماه شکل نمي‌گيرد. همه اين‌ها عدم فرسايش و تغيير شکل چاله‌هاي سطح کره ماه در طول اين ساليان دراز را توضيح مي‌دهد.
قمر تخم مرغيماه گرد يا کروي نيست و در واقع به شکل يک تخم مرغ است. بنابراين هسته ماه دقيقا در مرکز هندسي آن قرار ندارد، بلکه حدود دو کيلومتر با مرکز هندسي آن فاصله دارد.
دانشمندان مي‌گويند هسته ماه احتمالا داغ و به شکل مذاب است، درست مانند هسته زمين. در حالي که اطلاعات به دست آمده از کاوشگر ناسا در سال 1999 نشان داد هسته کره ماه دو تا چهار درصد از جرم آن را تشکيل مي‌دهد، در صورتي که هسته زمين 30 درصد از جرم آن را تشکيل داده است.
آيا ماه يک سياره است؟ماه از سياره پلوتو بزرگتر است و حدود يک چهارم زمين قطر دارد. برخي دانشمندان فکر مي‌کنند که ماه بيشتر شبيه به يک سياره است. بنا به همين دليل زمين و ماه را همراه باهم يک سياره در نظر مي‌گيرند. به اين حالت "دو سياره" گفته مي‌شود. سياره پلوتو و قمرش که "کارُن" (Charon) نام دارد نيز به مانند زمين و ماه يک "دو سياره" در نظر گرفته مي‌شوند.
کشش ماهماه بيشترين اثر را در جزر و مد زمين دارد البته در اين زمينه خورشيد نيز اثرگذار است. گرانش ماه اقيانوس‌هاي زمين رابه سمت خود مي‌کشد. اوج مد دريا زماني رخ مي‌دهد که اقيانوس همزمان با چرخش زيرين زمين در راستاي ماه قرار مي‌گيرد. يک اوج مد ديگر نيز در قرينه اين اتفاق، آن طرف زمين رخ مي‌دهد، چرا که ماه بيشتر از اينکه آب را به سمت خود بکشد، زمين را مي‌کشد و مد رخ مي‌دهد.
جزر و مدهاي قوي هنگام ماه جديد و ماه کامل شکل مي‌گيرند، زيرا خورشيد، زمين و ماه در يک راستا قرار مي‌گيرند. وقتي ماه در نزديک ترين نقطه به زمين قرار داشته باشد قوي‌ترين جزر و مد رخ مي‌دهد. خفيف‌ترين جزر و مدها نيز در يک چهارم ابتدايي و انتهايي ماه اتفاق مي‌افتند.
همه اين کشش‌ها يک دليل جالب ديگر نيز دارند و آن اين است که هر ساله مقداري از انرژي چرخشي زمين توسط ماه دزديده مي‌شود و اين اتفاق موجب آهسته شدن چرخش سياره ما به ميزان 1.5 ميلي ثانيه در هر قرن مي‌شود.
خدانگهدارت ماه!همين حالا که در حال خواندن اين متن هستيد ماه در حال دور شدن از ما است. هر ساله ماه مقداري از انرژي چرخشي زمين را مي‌گيرد و از آن براي بزرگتر کردن مدار خود استفاده مي‌کند و هر سال حدود 3.8 سانتي متر از زمين دور مي‌شود.
محققان مي‌گويند فاصله ماه از زمين در زمان شکل‌گيري‌اش تقريبا 22 هزار 530 کيلومتر بوده است در حالي که اکنون حدودا در 385 هزار کيلومتري سياره ما قرار دارد.