چاپ

جوانان نيوز- دوران جهان بي مي و ساقي هيچ است بي زمزمه ساز عراقي هيچ است

هر چند در احوال جهان مي نگرم حاصل همه عشرت است و باقي هيچ است

و يا حافظ عليه الرحمه مي فرمايند :

هنگام تنگدستي در عيش کوش و مستي کاين کيمياي هستي قارون کند گدارا

حديث از مطرب و مي گو و راز دهر کمتر جو که کس نگشود و نگشايد به حکمت اين معما را

در عيش نقد کوش که چون آبخور نماند آدم بهشت روضه دارالسلام را

که اگر از معناي باطني و عرفاني اين گونه اشعار صرف نظر نماييم ، از ظاهر آنها چنين برمي آيد که به اصالت لذ ّت تاکيد دارند .

در هر صورت صاحبان هر کدام از اين ديدگاههاي که به اصالت لذ ّت و يا به اصالت نفع تاکيد مي نمايند ، بايد توجه داشته باشند که هر کدام از آنها ، در واقع به مرتبه نازله اي از مراتب انساني توجه دارند که بدون ترديد اين گونه هدف گذاريها و محدود سازيهاي دنيوي ، در شان و منزلت انساني نيست که عرصه جولانگه او را از خليفة الهي زميني ، تا لقاء الهي ِ آسمان ِ ملکوت و معنا گسترش داده اند .

و امّا از اين واقعيت ها که بگذريم بايد اذعان نمايم که ، اساساً در دنيا هيچ گونه لذتي وجود ندارد يعني آنچه که وجود دارد ، رنج است و رفع شدن رنج .

در اين دنيا براي ما انسانها و ساير موجودات زنده ، فقط رنج وجود دارد و خداوند هم در قرآن کريم مي فرمايند « لقد خلقنا الانسان في کبد » ( که بتحقيق ما انسان را در رنج آفريديم ) و البته بايد توجه داشته باشيم که هر رنجي پايان پذير است و هر رنجي پس از مدّتي مرتفع خواهد شد « فانّ مع العسره يسراً » ( پس بدرستيکه با سختي ، آساني است ) که اين رفع شدن رنج را ، لذ ّت نام نهاده اند بنابراين اگر رنجي در کار نباشد در آنصورت رفع شدن رنج هم ، غير ممکن و حتي محال خواهد شد همچنانکه اگر سختي نباشد ، آساني هم معنايي نخواهد داشت و لذا اگر کسي اصالت را به لذت مي دهد بايد همواره به دنبال رنج برود تا با رفع کردن آن رنج ، به لذت مورد نظرش برسد که البته در اين صورت او با اين کار ، همواره خود را در دور باطل گرفتار خواهد ساخت و اين يک امر بيهوده اي به نظر مي رسد چه ضرورت و نيازي وجود دارد که ما رنجها را تحمل بکنيم و دل خوش بداريم که رفع شدن آن شيرين است .

آزاده اي که بخش از عمر خود را در اسارتگاههاي مخوف عراق گذرانده بود ، در خاطرات خود در کتاب « روانشناسي اسارت » مطلب جالب و قابل توجهي با اين مضمون آورده بودند که :

« اسراء ، پس از تحمل ساعات شکنجه ، احساس شعف و نشاط عجيبي مي کردند » البته اين مسئله واقعيت دارد و طبيعي هم هست ولي سوال اين است که آيا اکنون آزاده اي مي پذيرد که او را دوباره به آن اسارت گاهها ببرند و شکنجه شان کنند تا مجددا ً به همان احساس شعف و لذت ِ پس از شکنجه دست يابند ؟ مسلما ً جواب منفي است بنابراين تحمل رنج هاي دنيا ، براي رسيدن به لذت هاي حاصل از آن ، معقول و منطقي به نظر نمي رسد .

در اين دنيا هيچ کس نمي تواند بيش از رنجي که برده است ، لذت ببرد و لذت ما همواره کمتر از رنجمان خواهد بود يعني هيچ کس نمي تواند تمام رنجهايش را شناسايي کند و براي رفع کردن آنها اقدام نمايد .

رنج همواره مقدم بر لذت است به عنوان مثال : اگر کسي ، رنج تشنگي را تجربه نکرده باشد ، از لذت نوشيدن آب هم بهره مند نخواهد شد ، اگر کسي رنج ِ فقر را درک نکرده باشد ، از لذت ِ غني بودن هم بهره اي نخواهد برد اگر کسي از جهل خود رنج نبرده باشد ، در آنصورت ، علم و دانايي هم براي او لذتي نخواهد داشت و بقيّه لذت ها هم همينگونه هستند ، خلاصه مطلب اين است که براي ما انسانها در اين دنيا ، رنج وجود دارد که وجود آن هم واقعي است و البته پس از تحمل رنج ، رفع شدن رنج هم اگر شرايط مهيّا باشد ، مي تواند وجود داشته باشد که اين رفع شدن ِ رنج را « لذ ّت » مي گويند بنابراين لذت في نفسه وجود ندارد و در واقع ، رفع شدن رنج مي باشد .

و امّا لذت واقعي براي انسانها ، در آخرت و در بهشت ميسّر خواهد شد و آن هم رسيدن به آرامش ابدي و دوري از رنج مي باشد يعني لذت واقعي آن است که رنجي نباشد و در عين حال ، انسان خود را در کمال ببيند و تا وقتي که آدمي خود را ناقص مي بيند ، براي رفع آن نقص ، خود را به رنج و زحمت مي اندازد و براي همين است که وقتي کسي تمام رنجهاي دنيوي خود را برطرف شده ببيند ، و در عين حال معتقد به حيات پس از مرگ نباشد و به دنبال کمالات اخروي هم نباشد ، در آنصورت او بسيار مضطرب ، نگران و رنجور خواهد شد چون فطرتا ً و حتي به صورت ناخودآگاه ، در مي يابد که با وجود ِ نقص و دوري از کمالات واقعي ، تلاش نمي کند و خود را به رنج و زحمت نمي اندازد ، اين مرحله چنان سخت و ناگوار است که ممکن است او براي خروج از اين حالت ، دست به خود کشي هم بزند که لازم است در مورد کشف علت خودکشي هاي که در ميان مرفهين جامعه اتفاق مي افتد ، از اين زاويه هم موضوع را مورد بررسي قرار داد و الا ممکن است دچار اشتباه در نتيجه گيري بشويم .

متذکر مي شوم که لذت واقعي براي انسانها در اين دنيا ، آن است که آدمي خود را در کمال ببيند و از نقص ِ قابل توجهي هم در رنج نباشد و اين لذت ، همانند لذتي است که به بهشتيان در آخرت وعده داده شده است .