چاپ

جوانان نيوز -
اعتياد يك واژه عمومي است و ما در محاورات روزانة خود آنرا بسيار مورد استفاده قرار مي‌دهيم و فكر مي‌كنيم هر آنچه را كه دربارة ين واژه بيد بدانيم، به هنگام استفاده از آن مي‌دانيم. امّا واقعاً ما دربارة اعتياد چه مي‌دانيم؟ ماهيت اعتياد چيست؟ يا ما شناختي از آن داريم؟ يا آنچه را كه مي‌دانيم، صحيح است؟
اگر روزگاري اعتياد به مواد افيوني در كنار مناسك و آئينهي خاص و در فرهنگ‌هي ويژه‌ي قابل توجيه بود، امروزه نه تنها مواد افيوني كه بلكه شكلهي متفاوت مواد صناعي همه اقشار از جوان و پير و از بي‌سواد و تحصيلكرده را نشانه رفته است.
در ين آشفته هنگام، رويت زندگي دانشجوئي و ريسك فاكتورهي مترتب بر ين دوران، ما را بر آن مي‌دارد تا با انديشه‌ي نو بر رويكردهي سنتي فائق آئيم و الزاماً تحصيلات را مانع از بيراهه رفتن به ناكجاآباد ندانيم.
بري مثال به گزارش ذيل كه مرتبط به كشور يالات متحده آمريكا است، توجه فرمائيد:

پژوهش اخير، توأم بودن محيطهي دانشگاهي را با برخي مشكلات مرتبط به الكل و مصرف مواد، تصديق مي‌نميند.
الكل در مقيسه با كليه مواد ديگر، علت عمدة مشكلات محيطهي دانشگاهي است.
حدود 43 درصد از تمام دانشجويان گزارش نوشيدن الكل را در يك شيوه پرخطر در دوره‌ي از تحصيلات دانشگاهي خود را گزارش داده‌اند.
20 درصد دانشجويان، مصرف الكل را در يك شيوه پرخطر گزارش داده‌اند.
پيميش كالج و دانشگاههي سراسر كشور يالات متحده، حاكي از آنست كه، مصرف ماريجوآنا (3/32 درصد)، آمفتامين‌ها (5/6 درصد)، توهم‌زاها (5/7 درصد)، كوكائين (7/3 درصد)، و داروهي طراحي شده از قبيل اكستسي (6/3 درصد) بوده است.

عليرغم همه تمهيدات آموزشي و فراست دانشجويان به نسبت سير اقشار، اعتياد حتي در كشورهي توسعه‌يافته نيز يكي از تهديدات جدي و مخرب جامعه دانشگاهي است.
اعتياد را معمولاً نياز توأم با اجبار بري مصرف يك ماده كه واجد دو مؤلفة اساسي تحمل و علائم روانشناختي مشخص همراه با كناره‌گيري است،‌تعريف كرده‌اند، و فرد را عليرغم آگاهي از مضرات و اختلالات مرتبط به مواد، وادار به مصرف مي‌نميد. ين در حالي است كه روانشناسي به ما مي‌گويد كه انسان هر كاري را فقط به دو دليل انجام مي‌دهد، 1- كسب لذت، 2- اجتناب از درد.

تبيين اعتياد در دو اصل فوق چگونه امكان‌پذير است؟ فرد مي‌داند كه مصرف مواد حتي بري يكبار مي‌تواند با بيماريهيي همچون HIV/AIDS و هپاتيت ختم شود، اما باز اقدام به مصرف مي‌نميد، يا ين كسب لذت است يا اجتناب از درد؟! چرا بعضي افراد نسبت به اعتياد آسيب‌پذير و در برخي موارد تسليم هستند و مطالعات در ين زمينه، چه چيزي را نشان مي‌دهد؟
به نظر مي‌رسد دو عامل نقش اساسي در انتخاب پاسخ مصرف مواد به شريط و موقعيتهي شخصي،‌اجتماعي و ... دارد، يكي عوامل محافظت‌كننده Protection factors و ديگر عوامل خطر‌آفرين Risk factors .

عوامل محافظت‌كننده اشاره به مؤلفه‌هائي دارد كه فرد را از مصرف مواد مصون و پاسخهائي مناسب را در فرد برانگيخته و استفاده از مواد در مواقع بحراني بعنوان تنها راه حل نمي‌داند. ين عوامل را مي‌توان در حميت‌هي خانوادگي، شيوه‌هي فرزندپروري، موقعيت مستحكم اجتماعي، شغلي، اقتصادي، ارتباطي، آموزشي، فرهنگي و ... جستجو كرد.
به همين نسبت عوامل خطرآفرين اشاره به مؤلفه‌هيي دارد كه در صورت مشاهده حاكي از وجود اختلال در جيگاه و موقعيت فرد است ين عوامل نيز در شريط خانوادگي، شخصيتي،‌ روانشناختي، شغلي، اجتماعي، آموزشي، تحصيلي ، ارتباطي،‌اقتصادي، جغرافيائي و برخي عوامل ديگر قابل بررسي است.
با توجه به ينكه در كشور ما اعتياد از نظر قانون جرم و معتاد مجرم است و از طرفي تنها نظام رسمي در خصوص حصول اطمينان از اعتياد افراد مبتني بر مدل پزشكي و آزميش نمونه‌هي ادرار و خون است و اشكالات عمده‌ي از جمله بروز پاسخهي مثبت كاذب و نيز منفي كاذب بر آن مترتب است، مطالعه سير شيوه‌هي شناسيي معتادان، و افراد آسيب‌پذير و در معرض خطر و بهره‌گيري از فنون روانشناختي و تستهي قلم كاغذي بيش از پيش ضروري مي‌نمياند.
پژوهش حاضر نيز با لحاظ نمودن موارد فوق‌الذكر وين نكته كه شخصيت معتادگونه، كاريكاتور دقيقي از خطوط مشترك شخصيت افراد معتاد با ويژگيهيي از قبيل عدم بلوغ عاطفي، نامعلوم بودن آرمانها ياافول آرمانها، عدم باور نيروي شخصي بري حل مشكلات و كمرنگ شدن ارزشهي مذهبي است، و همچنين تجارب موجود در سير كشورها، سه خرده مقياس از پرسشنامه شخصيتي MMPI-2 ، به نامهي ذيل را مورد استفاده قرار داد:

1- خرده مقياس APS ، Addiction Potential Scale
2- خرده مقياس AAS ، Addiction Acknowledgment Scale
3- خرده مقياس MAC-R، Mac-Andrew Alcholism - Revised

اهداف پژوهش عبارت بودند از:
1- هنجاريابي سه خرده مقياس مذكور در بين دانشجويان دانشگاههي دولتي
2- بررسي ميزان آمادگي و يا گريش دانشجويان به سوء‌مصرف مواد در گروههي چهارگانه هنر، فني ـ مهندسي، پزشكي و علوم انساني.
3- مقيسه دانشجويان دختر و پسر از نظر آمادگي و گريش به اعتياد
نتيج حاصل از تجزيه و تحليل اطلاعات جمع‌آوري شده، عبارتست از:
1- دو خرده مقياس AAS و MAC-R توانائي تمييز سوء مصرف‌كنندگان مواد را دارند اما مقياس AAS توانيي تمييز افرادي را كه آمادگي گريش به سوء مصرف دارند را از سير افراد كم خطر ندارد.
2- بين معتادان و دانشجويان گروههي تحصيلي مختلف در دو عامل AAS و MAC-R تفاوت معناداري وجود دارد، اما بين خود دانشجويان گروههي آموزشي تفاوت معناداري مشاهده نشد.
3- فراواني و درصد افراد وابسته به مواد و يا در معرض گريش به سوء مصرف مواد در افراد گروه نمونه براساس سه خرده مقياس به شرح ذيل است:
الف) براساس مقياس MAC-R ، در گروه هنر 27/16 درصد، انساني 62/15 درصد،‌ فني مهندسي 4/11 درصد، و پزشكي 2/10 درصد مصرف‌كننده الكل شناخته شدند.
ب) براساس مقياس AAS ، در گروه هنر 27/16 درصد،‌انساني، 85/8 درصد،‌فني مهندسي 20/6 درصد، و پزشكي 1/5 درصد،‌اعتراف به مصرف مواد داشته‌اند.
ج) براساس مقياس APS ، در گروه هنر 62/11 درصد، انساني 45/11 درصد،‌ فني مهندسي 2/7 درصد، و پزشكي2/10 درصد آمادگي گريش به مصرف مواد را نشان داده‌اند.
4- مردان در مقيسه با زنان در خرده مقياس AAS نمرات بالاتر اما زنان در دو خرده مقياس MAC-R و APS نمرات بالاتري را كسب كرده اند.
5- پژوهشهي بعدي و با اقتباس از پژوهش حاضر در سطح آموزش و پرورش و مقطع متوسطه حاكي از تييد نتيج فوق‌الذكر در بين دانش‌آموزان نيز بود، بطوريكه،
الف) دانش‌آموزان معتاد، نسبت به دانش‌آموزان غيرمعتاد، نمره بالاتري در مقياس آمادگي اعتياد كسب كردند.
ب) دانش‌آموزان مناطق جرم‌زا، نسبت به دانش‌آموزان مناطق ديگر،‌ نمره بالاتري را كسب كردند.
در پيان ضروري است كه قضاوت در مورد اعتبار آزمونهي قلم كاغذي مستلزم پژوهشهي بيشتر و پشتوانه‌هي علمي مستند است كه به نظر مي‌رسد دور از دسترس نيز نباشد.