بزرگنمايي:

تخمدان پلي‌کيستيک، بيماري است که امروزه انگار گريبانگير بسياري از دختران جوان شده و آنها را با مشکلات باروري مواجه کرده است. اين بيماري شايد 30 سال پيش فقط در خانم‌هاي چاق ديده مي‌شد اما الان دخترهاي جوان لاغر حتي در سنين 17 سالگي هم به آن مبتلا مي‌شوند! شايد شما هم تا به حال با جابه‌جايي‌هاي چند روزه عادت ماهانه‌تان و رشد چند موي زائد روي چانه يا قفسه سينه و افزايش آکنه‌هايتان دلهره کيست‌هاي تخمداني را از سر گذرانده باشيد. دکتر آزيتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق‌تخصص نازايي و لاپاراسکوپي به شما مي‌گويد که آيا اين نگراني را بايد جدي بگيريد يا خير. وقتي محيط بدن مردانه مي‌شود! تخمدان پلي‌کيستيک همان بيماري «اشتين لونتاين» است که در زمان قديم با علائم «هيرسوتيسم» (افزايش رشد موهاي زائد)، افزايش آکنه صورت، اليگومنوره (تعداد کم دفعات قاعدگي) يا آمنوره (فقدان قاعدگي) و نازايي توسط آقاي «اشتين لونتاين» شناخته شد. در زماني که اين بيماري مطرح شد بيشتر مختص افراد چاق بود و علت بروز آن به هم خوردن تعادل هورمون‌ها در خانم‌هاست به اين ترتيب که سطح هورمون‌هاي مردانه يا به طور مستقيم در خون بالا مي‌رود يا گيرنده‌ها نسبت به اين هورمون‌ها حساس‌تر مي‌شوند و محيط بدن خانم‌ها تبديل به يک محيط مردانه مي‌شود. تخمک‌گذاري‌ها معمولا در اين محيط مردانه اختلال پيدا مي‌کند. درچنين مواقعي شاهد عدم تخمک‌گذاري يا کم شدن تخمک‌گذاري‌ها و افزايش علائم مردانه ازجمله رشد موهاي ريش و سبيل و بقيه قسمت‌هاي بدن و ريزش موهاي سر به‌طريق مردانه در دو طرف شقيقه‌ها مي‌شويم. چه علائمي دارد؟ هر فردي که بيماري پلي‌کيستيک دارد ممکن است تمام علائم ذکر شده براي آن را نداشته باشد. اين بيماري طيف گسترده‌اي دارد. براي مثال ممکن است دورتا دور تخمدان فقط فوليکول‌هاي ريز با فاصله بين 2 تا 9 ميلي‌متر وجود داشته باشد و بيمار هيچ‌گونه علامتي نداشته باشد يا کسي که اصلا در سال پريود نمي‌شود و تمام بدنش از موهاي زائد پوشيده شده و موهاي سرش به ميزان زيادي کاسته شده است. اين بيماري معمولا از ابتدا با نامرتبي پريودها شروع مي‌شود به اين ترتيب که پريودها يك تا 2 هفته عقب مي‌افتد و در نهايت به جايي ختم مي‌شود که بيمار فقط با استفاده از آمپول‌ها يا قرص‌هاي پروژسترون پريود مي‌شود. کم يا زياد بودن خونريزي‌ها در زمان عادت ماهانه بستگي به جايگاه بيمار در اين طيف دارد. برخي از افراد مبتلا بسيار چاق هستند و معمولا سطح هورمون‌هاي زنانه‌شان هم بالاست. در اين افراد ضخامت لايه داخل رحم زياد مي‌شود در نتيجه خونريزي‌هايشان مي‌تواند زياد باشد. بيماران ديگري هم هستند که هر 2 تا 3 ماه يک‌بار پريود مي‌شوند و چون در اين فواصل چند ماهه تخمک‌گذاري ندارند سطح داخلي رحم‌شان ضخيم مي‌شود. اين ضخيم شدن آندومتر يا لايه داخلي باعث مي‌شود بعد از چند ماه که پريود اتفاق مي‌افتد بسيار شديد باشد. وضعيت براي برخي افراد نيز برعکس است، يعني بيمار هر 2 تا 3 هفته يک بار پريود مي‌شود. در اين افراد سطح هورمون‌ها به علت تخمک‌گذاري به طور مرتب بالا و پايين نمي‌شود و چون در وسط سيکل به طور ناگهاني يکي از هورمون‌هاي استروژن يا پروژسترون افت مي‌کند بيمار دچار خونريزي مي‌شود و فکر مي‌کند پريود شده درحالي که اين خونريزي پريود نيست و مربوط به عدم تعادل هورمون‌هاست. حتي دختران 16 ساله لاغر هم ممکن است مبتلا شوند! بيماري پلي‌کيستيک مي‌تواند جنبه ارثي و مادرزادي داشته باشد به خصوص در خانواده‌هايي که دچار چاقي موروثي نيز هستند. در حال حاضر شيوع آن نسبت به 30 سال پيش خيلي بيشتر شده است. در قديم اين بيماري فقط در بيماران چاق ديده مي شد اما امروزه حتي لاغرها هم ممکن است دچار پلي‌کيستيک‌هاي بسيار مقاوم به درمان شوند. متاسفانه درحال حاضر کمتر کسي پيدا مي‌شود که در سونوگرافي‌اش اين کيست‌ها ديده نشود و علائمي نداشته باشد. تنها کساني که به طور مرتب ورزش مي‌کنند و غذاي فست‌فود و چرب نمي‌خورند و مراقب هيکل خود هستند، دچار اين علائم نمي‌شوند. بيشتر افراد مبتلا به بيماري پلي‌کيستيک زماني به پزشک مراجعه مي‌کنند که با علائم آن مواجه مي‌شوند. دختران جوان مبتلا به اين بيماري که تازه پريود شده‌اند و معمولا هم لاغر هستند کمتر متوجه علائم آن مي‌شوند بنابراين بيشتر مراجعان در رابطه با اين بيماري در سنين بالاي 16 سال قرار دارند. اين افراد 16 تا 17 ساله معمولا بايد پريودهايشان بعد از 4 تا 5 سال مرتب شده باشد اما باز هم شاهد بي‌نظمي‌هاي عادت ماهانه هستند و آمنوره دارند. در کل مي‌توان گفت رده سني مبتلايان بيشتر بين 16 تا 36 سال است. درمان کيست تخمدان,درمان گياهي کيست تخمدان بيماري پلي‌کيستيک مي‌تواند جنبه ارثي و مادرزادي داشته باشد مبتلايان به اين بيماري نازا نمي‌شوند اين بيماري را مي‌توان با در نظر گرفتن علائم کلينيکي، سونوگرافي و آزمايش‌هاي خاصي تشخيص داد. زماني که بيمار با علائم هيرسوتيسم، آکنه، نامرتبي پريود يا حتي نازايي مراجعه مي‌کند براي او آزمايش‌هايي در روز دوم عادت ماهانه درخواست مي‌شود تا اختلالات هورموني‌اش مشخص شود. در اين افراد معمولا سطح هورمون‌هاي هيپوفيزي LH و FSH دچار اختلال مي‌شوند به اين ترتيب که نسبت هورمون LH به FSH بيشتر از 2 مي‌شود. علاوه براين فاکتور مهم ديگري به نام(AMH (Anti Mullerian Hormone نيز وجود دارد که ميزان طبيعي اين هورمون معمولا بين 5 تا 5/5 است اما ميزان آن در مبتلايان به بيماري پلي‌کيستيک حتي تا 12 هم مي‌رسد. در سونوگرافي نيز به خصوص اگر به طريق واژينال انجام شود معمولا فوليکول هاي زير 10 ميلي‌متري بسيار زيادي دور تا دور تخمدان مشاهده مي‌شود. برخي پزشکان به بيماران ترس واهي مي‌دهند مبني براينکه مبتلايان به اين بيماري هيچ‌وقت باردار نمي‌شوند درحالي که ممکن است حتي پريود بيمار مرتب و علائم شديد نداشته باشد. اين اظهار نظر بيمار را وحشت‌زده مي‌کند درصورتي که بايد در مورد بيماري پلي‌کيستيک به خوبي توضيح داده شده و به آن رسيدگي شود. در بسياري از موارد مبتلايان به اين بيماري يا با رژيم يا با درمان بالاخره باردار مي‌شوند. پزشک برايتان قرص ضد ديابت تجويز کرده است؟! براي درمان اين بيماري جدا از کاهش وزن و ورزش مرتب مي‌توان برحسب علائم بيمار از درمان‌هاي دارويي نيز استفاده كرد. يکي از اين داروها متفورمين يا همان داروي ضدديابت است. متفورمين ورود قند را به سلول تسهيل مي‌کند و اين باعث مي‌شود فرد هميشه گرسنه نباشد و احساس سيري کند. درنتيجه وزن بيمار کاهش پيدا خواهد کرد. اين کاهش وزن باعث مي‌شود متابوليسم هورمون‌ها بهبود يابد و چربي بدن کاهش پيدا کند در نتيجه هورمون‌هاي جنسي کمتر داخل اين چربي‌ها تجمع پيدا مي‌کنند. بارها ديده شده که با تجويز متفورمين براي چند ماه، پريود بيمار مرتب شده يا بيماري که نازايي داشته خود‌به خود باردار شده است. در آخر اگر هيچ يک از روش‌هاي درماني ازجمله استفاده از متفورمين، دگزامتازون، رژيم غذايي، ورزش و ... جواب نداد و بيمار نتوانست وزنش را پايين بياورد و پريودهايش را منظم کند، مجبور مي‌شويم از لاپاراسکوپي استفاده کنيم. در لاپاراسکوپي فوليکول‌هايي که ريز هستند را معمولا با الکترود مي‌سوزانيم. البته در گذشته متاسفانه پزشکان يک قطعه از تخمدان را برمي‌داشتند و اين باعث مي‌شد سطح هورمون‌هاي مردانه افت کند و فرد باردار شود. براي رفع موهاي زائد يا هيرسوتيسم نيز مي‌توان از داروهاي بسيار ساده مانند اسپيرونولاکتون استفاده كرد. اين دارو مدر است و باعث افزايش ادرار مي‌شود و علاوه بر کاهش موهاي زائد رشد موهاي سر را نيز بهبود مي‌بخشد. از طرفي اگر بيمار آکنه داشته باشد معمولا از داروهاي ضد آکنه موضعي يا حتي داکسي سايکلين مي‌توان استفاده كرد. اگر هم آکنه خيلي شديد باشد گاهي اوقات بيمار مجبور مي‌شود تحت‌نظر متخصص پوست از دارويي به‌نام روآکوتان استفاده کند که حاوي اسيد رتينوئيک است. البته اين دارو بايد باتوجه به آزمايش هاي کبدي مصرف شود.