بزرگنمايي:
دکتر احمد شکيبا در نشست خبري امروز که به مناسبت برگزاري همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم در اين پژوهشگاه برگزار شد، گزارش مختصري از مهمترين برنامههاي انجام شده در اين پژوهشگاه ارائه داد و گفت: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي حدود 20 سالي است که در حوزه مطالعات کاربردي فعاليت دارد و در طول فعاليت خود کارهاي جدي در حوزه حل مسائل، حوزههاي مختلف ملي و تخصصي انجام داده است.
وي در ادامه تصريح کرد: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي متشکل از سه پژوهشکده علوم اجتماعي، علوم انساني و علوم توسعهاي است که هر کدام از اين پژوهشکدهها سه گروه پژوهشي دارند که در حوزه مطالعات انساني و اجتماعي با بودجه دفتر مرکزي و خود پژوهشگاه مطالعات اساسي را طراحي کرده و در حوزههايي که نياز روز جامعه است، فعاليت ميکنند.
دکتر شکيبا در ادامه درخصوص فعاليت معاونت آموزشي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي گفت: معاونت آموزشي اين پژوهشگاه دورههاي آموزشي کوتاهمدت داخلي (مختص مديران) و بلندمدت در دوره دکتري پژوهشمحور را برگزار ميکند. در واقع اين دورهها در حوزههاي آيندهپژوهي، ارتباطات، اقتصاد، مديريت و غيره به طور کلي در هشت رشته دانشجوي دوره دکتري تربيت ميکند.
معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي ادامه داد: در حال حاضر 50 دانشجو در حوزه تقاضامحور در اين پژوهشگاه آموزش ميبينند که اين دانشجويان در نهايت کارهاي تخصصي مرتبط با نياز جامعه را انجام خواهند داد.
به گفته وي، کارهاي بسيار شاخصي در پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي انجام شده است که اين کارها بيشتر در حوزه هويت و مناسبات نسلي، ادبيات داستاني جنگ، هدفمندي يارانهها، شبکههاي اجتماعي و غيره بوده و نتايج بسيار قابل قبولي براي رفع مشکلات جامعه در اين حوزهها به همراه داشته است.
دکتر شکيبا خاطرنشان کرد: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي با سازمانهاي مختلفي نظير مديريت و برنامهريزي همکاري اصلي دارد که در اين زمينه طرح ملي را در دست اجرا قرار داده است که مديريت منابع و توسعه شاخصهاي منابع انساني، بررسي مشکلات فضاي سرمايهگذاري در ايران و سنجش دقيق اين فضا و در نهايت بررسي توسعه پايدار و شاخصهاي آن از جمله اين طرحهاي در دست اجرا است.
معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي گفت: خوشبختانه پروژههاي خوبي در عرصههاي مختلف در پژوهشگاه در دست اجرا داريم که خروجي اين برنامهها تا دو سال آينده ارائه خواهد شد و در نتيجه آن بسياري از مشکلات کشور در حوزههاي تخصصي حل ميشود.
به گفته وي، يکي از مباحثي که در حوزه دانشگاهي جاي بحث و بررسي داشت، موضوع دانشگاه و کرامت استاد و دانشجو بود. در حقيقت احساس ميشود در فضاي دانشگاهي ما، اين موضوع به طور عمد يا غيرعمد ناديده گرفته ميشود و اين تهديد بزرگ و جدي در دانشگاهها به شمار ميآيد. به طوريکه نتيجه مقايسه يکي از دانشگاههاي آنکارا با دانشگاه اروميه نشان داد که 30 درصد اعضاي دانشگاه آنکارا از نظر وضعيت دينداري در موقعيت بهتري از دانشگاه اروميه قرار دارند. بنابراين بايد اين موضوع مورد بررسي قرار گيرد که چرا فرهنگ دانشگاهها در ايران به نوعي دچار آسيب شده است.
دکتر شکيبا ادامه داد: يکي از کارهايي که پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي در حوزه دانشگاه انجام ميدهد، اين است که همايشي با عنوان «همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم» را برگزار کند تا با استفاده از انديشمندان اين حوزه فرهنگ دانشگاهي و وضعيت دانشگاهها مورد آسيبشناسي جدي قرار گيرد. چراکه فرهنگ زاييده تمام حوزههاي فراکلان جامعه به شمار ميرود و خروجي آن همان رفتاري است که در دانشگاه قابل مشاهده است و مسائل اجتماعي جامعه نميتواند بدون ارتباط با مسائل فرهنگي باشد.
معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي يادآور شد: متاسفانه بداخلاقيهايي که در حوزه فرهنگ در دانشگاهها رواج يافته است، موجب هدف قرار گرفتن و تضعيف فرهنگ اصيل جامعه شده است که البته فضاهاي اجتماعي و اينترنتي در اين زمينه نيز تاثيرگذار بوده است. بنابراين در حوزه دانشگاه نکته مهم اين است که فرهنگ دانشگاهي اصلاح شود، رفتار دانشجو و استاد بر اساس کرامت شکل بگيرد و فرهنگ ايراني و اسلامي در دانشگاههاي ما پيشرو و در نهايت گفتمان علم در اين مراکز علمي حاکم باشد.
وي همچنين با اشاره به حساسيت و هوشمندي خاص جامعه در عرصه اطلاعات و رسانه تاکيد کرد: جامعه ما به شدت حساس و از هوشمندي خاصي برخوردار است. چراکه اطلاعات بهروز و مداوم در جامعه تزريق ميشود و جامعه دائماً در تلاطم خبري به سر ميبرد و حوزه دانشگاه به دليل تمرکز جوانان و توليد علم با آسيبپذيري بيشتري مواجه است که در همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم با کمک اساتيد داخلي و خارجي اين موضوعات مورد بررسي قرار ميگيرد.
در ادامه اين نشست دکتر فروزنده جعفرزادهپور سرپرست پژوهشکده علوم اجتماعي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاددانشگاهي با تاکيد بر اينکه اين پژوهشکده 3 گروه با عنوان جامعهشناسي، جوانان و مناسبات نسلي و روانشناسي اجتماعي دارد، گفت: برنامههايي که در اين 3 گروه تدوين شده متناسب با مسائل و نيازهاي روز جامعه است. به طوري که گروه جامعهشناسي اين پژوهشکده در حوزه هويت، فعاليتهاي زيادي را انجام داده و در اين زمينه پنج طرح پژوهشي و چندين کتاب منتشر کرده است که در آن ابعاد و مولفههاي هويت را تبيين و بررسي ميکند.
وي در ادامه تصريح کرد: گروه جوانان و مناسبات نسلي پژوهشکده علوم اجتماعي نيز کارهاي شاخصي را انجام داده است و اين گروه به عنوان مرجع موضوعات مناسبات نسلي در کشور قرار گرفته به طوري که طرحها و کتابهاي زيادي در اين زمينه به انجام رسانده است.
دکتر جعفرزادهپور درخصوص همايش فرهنگ دانشگاهي و نهادينه شدن گفتمان علم نيز خاطرنشان کرد: امروزه دانشگاه کارکرد متنوع آموزشي، پژوهشي و سياسي دارد اما مهمترين کارکرد دانشگاه نهادينه کردن فرهنگ است که اين همايش به طور اساسي به اين موضوع حساس و مهم ميپردازد و در آن به سوالاتي نظير بازتوليد فرهنگي در دانشگاه چگونه اتفاق ميافتد؟ و يا اينکه آيا رشد مناسبي در عرصه توليد فرهنگ صورت گرفته و ما توانستهايم دانشجويان آگاه و حرفهاي مورد نياز جامعه تربيت کنيم؟، پاسخ داده خواهد شد.
به گفته وي، بررسي ميزان آزادگي و عزت نفس دانشجويان در دانشگاه، اقدامات انجام شده در حوزه اخلاق علمي دانشگاهها، بررسي سبک زندگي دانشگاهها و گذراندن اوقات فراغت توسط دانشگاهيان از جمله موضوعاتي است که در همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهشدن گفتمان علم مورد بررسي قرار ميگيرد.
سرپرست پژوهشکده علوم اجتماعي جهاد دانشگاهي خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود پنج ميليون دانشجو و 76 هزار و 128 استاد در دانشگاهها مشغول آموزش هستند. اگر ميانگين هر خانوار در کشور را چهار نفر حساب کنيم و اعداد فوق را در چهار ضرب کنيم حدود 20 ميليون ايراني به گونهاي با دانشگاهيان و دانشگاه در ارتباط هستند. بنابراين توجه به حوزه فرهنگ مسالهاي بسيار مهم است. جهاد دانشگاهي نيز به عنوان رابط بين نهادهاي علمي و دانشگاهي اين موضوع را به طور اساسي مورد توجه قرار داده است.
وي در ادامه خاطرنشان کرد: از موضوعات ديگري که در همايش فوق مورد بررسي قرار ميگيرد، نسبت بين فرهنگ دانشگاهي و فرهنگ جهادي است که در اين زمينه سه سوال اصلي در اين همايش مطرح ميشود که ابعاد، تعاريف و ويژگيهاي فرهنگ دانشگاهي، عوامل شکلگيري اين فرهنگ و نهايتاً نتيجهگيري در اين زمينه از جمله سوالاتي است که در اين همايش بررسي ميشود و تلاش ميکنيم به اين پاسخ برسيم که چگونه ميشود فرهنگ دانشگاهي را تقويت و بازتوليد کرد تا گفتمان علمي در جامعه ايران نهادينه شود.
در ادامه اين نشست دکتر اصغر احمدي دبير علمي همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينه شدن گفتمان علم با تاکيد بر اينکه اين همايش يک مقدمه و بيان موضوع دارد، گفت: علاوه بر کارکرد علمي، معرفتي، آموزشي، پژوهشي و سياسي دانشگاهها، کارکرد فرهنگي از کارکردهاي مهم اين مراکز به شمار ميرود. در واقع از دانشگاهها انتظار ميرود تا با برآوردن کارکردهاي فوق بتواند انساني مدرن، شهروند آگاه و وظيفهشناس تربيت کند يا قادر باشد افراد متخصصي براي انجام وظايف کاملا حرفهاي آموزش دهد.
وي در ادامه تصريح کرد: کارکرد فرهنگي دانشگاه بر تربيت انسان مدرن، شهروند آگاه و وظيفهشناس دلالت دارد. انسانهايي که خود ميتوانند الگويي براي ديگران شوند و جامعه را با چنين ويژگيهايي در مسير توسعه هدايت کنند. به بيان ديگر اين نگاه به دنبال ايفاي نقش دانشگاه در رشد و توليد و بازتوليد فرهنگ، افزايش آگاهي تاريخي اعضاي جامعه، افزايش و ارتقاي سرمايه فرهنگي، گسترش مشارکت اجتماعي و تعالي معنوي کنشگران دانشگاه است.
دکتر احمدي تاکيد کرد: بيش از هر اقدامي دانشگاه بايد از کيان خود دفاع و در راستاي تحقق الزامات و رسالتهاي اساسي خود تلاش کند. يکي از اين رسالتهاي مهم نهادينه شدن گفتمان علم در جامعه است. به نظر ميرسد دانشگاه در اين زمينهها (تربيت شهروند مدرن و آگاه و همچنين نهادينهشدن گفتمان علم) با ناکاميها و نارساييهايي مواجه بوده است. با توجه به غلبه رويکردهاي فرهنگي در تحليل مسائل اجتماعي و با عنايت به اهميت کارکرد فرهنگي دانشگاهها، پرسش از دلايل اين ناکاميها ما را به کند و کاو در فضاي فرهنگي دانشگاهها و سازوکار پيچيده اين حوزه ميکشاند.
به گفته وي، در اين راستا پرسشهايي از اين قبيل ذهن هر پرسشگري را به خود معطوف ميسازد. اينکه فرهنگ دانشگاهي به چه معنا است، ابعاد و مولفههاي فرهنگ دانشگاهي کدامند، فرهنگ دانشگاهي چه نسبتي با عزت نفس و آزادگي و پرورش اين دو دارد، الزامات فرهنگي نهاد علم کدامند و از کجا سرچشمه ميگيرند و در نهايت چگونه محقق ميشوند، رسالتها و ماموريتهاي فرهنگي دانشگاه نسبت به دانشگاه چيست و برخي سوالات ديگري که در حوزه فرهنگ و دانشگاه اذهان را درگير خود ميکند.
دبير علمي همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم افزود: از آنجا که همايش مورد بحث از جانب نهادي برگزار ميشود که خود را مولود انقلاب اسلامي ميداند و داعيههاي فرهنگي و دانشگاهي دارد، تلاش براي فهم نسبت بين فرهنگ دانشگاهي و فرهنگ جهادي را ميتوان به عنوان دغدغه و پرسشي ديگر در ميان پرسشهاي گوناگون معطوف به فرهنگ دانشگاهي قلمداد کرد. اما به طور کلي پرسشهاي فوق در عرصه فرهنگي دانشگاهي را ميتوان در سه پرسش کلي و کليدي خلاصه کرد که تعاريف، ابعاد و ويژگيهاي فرهنگ دانشگاهي کدامند؟ کدام عوامل سبب شکلگيري فرهنگ دانشگاهي کنوني يا ايجاد مشکل در آن شدهاند؟ و در نهايت چگونه ميتوان با تقويت و بازتوليد فرهنگ دانشگاهي به بازسازي اعتبار نهاد دانش و نهادينه شدن گفتمان علم در جامعه کمک کرد؟
وي با اشاره به مهمترين محورهاي پيشنهادي همايش فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم گفت: ابعاد نظري و مفهومي فرهنگ دانشگاهي، بوروکراسي و فرهنگ سازماني دانشگاه، ارزشها و نگرشهاي دانشگاهيان، ارتباطات و تعامل دانشگاهيان و در نهايت دانشگاه و نهادينهشدن گفتمان علم پنج محور اصلي مورد بحث و بررسي در همايش ملي فرهنگي دانشگاهي و گفتمان علم در نظر گرفته شده است.
دکتر احمدي تاکيد کرد: همايش فوق مختص کنشگران حوزه علوم اجتماعي، علوم انساني و يا يک علوم خاص نيست بلکه اين همايش تمامي دانشگاهها و دانشگاهيان را درگير ميکند و همه دانشگاهها ميتوانند در اين همايش عمومي و بينرشتهاي شرکت کنند.
وي در ادامه خاطرنشان کرد: يکي از نقاط قوت همايش ملي فرهنگي دانشگاهي و گفتمان علم اين است که اين همايش فقط براي موافقان و مدافعان دانشگاه برگزار نميشود. در واقع در اين همايش فوق زمينهاي فراهم شده است تا منتقدين و مخالفان نيز ديدگاههاي خود را در حوزه فرهنگي دانشگاهي مطرح کنند تا در نهايت راهکاري براي حل مشکلات اين حوزه فراهم شود.
دبير علمي همايش ملي فرهنگ دانشگاهي و نهادينهسازي گفتمان علم وضعيت نامطلوب علمي دانشگاهها را يکي از دغدغههاي اصلي مسوولين نظام عنوان کرد و گفت: اين همايش بر گرفته از دغدغههاي تمامي سطوح دانشگاهي است. در واقع جهاد دانشگاهي يک موضوع کماهميت را بررسي نميکند و در اينکه دانشگاهها از نظر علمي در سطح نامطلوبي قرار دارد يک وفاق عمومي وجود دارد و انتظار ما نيز اين است که مخاطبان همايش اين موضوعات را در نظر گرفته و در جهت رفع آن کمک کنند.
دکتر احمدي همچنين در ادامه خاطرنشان کرد: براي پاسداشت ارزش واقعي علم و فرهنگسازي عنوان فانتزي «همايش بدون دکتر» براي اين همايش در نظر گرفته شده، در واقع بر اين اساس براي هر کسي که در اين همايش شرکت کند عنوان دکتر، مهندس و غيره اهميت ندارد. تنها چيزي که مهم است رتبه دانشگاهي شرکتکنندگان است چراکه عنوان دکتر بلايي است که در سالهاي اخير در دانشگاهها به وجود آمده است.