بزرگنمايي:
کودکان و نوجوانان کشور ما، با مخاطراتي روبرو هستند که سلامت رواني و اجتماعي ايشان را تهديد مي کند. از جمله اين مخاطرات، رفتارهاي پرخطر و آسيب‌هاي اجتماعي است که همه ما بايد کوشش کنيم با شناخت دقيق و روزآمد اين مخاطرات و با آگاهي از راهکارهاي مراقبت از کودکان و نوجوانان در برابر اين مخاطرات، زمينه مصونيت بخشي آنها را فراهم کنيم.
«هفته مبارزه با اعتياد و آسيب‌هاي اجتماعي» که از 22 تا 28 آبان ماه در مدارس کشور برگزار مي‌شود، فرصتي است تا ضمن تبادل نظر در مورد اين مخاطرات، راهکارهاي مراقبت از کودکان و نوجوانان در برابر آسيب‌هاي اجتماعي را بررسي و ترويج کنيم. برهمين اساس، دفتر مراقبت در برابر آسيب هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش، توصيه‌هايي را در اين زمينه ارائه کرده است:
- کودکان و نوجوانان را بشناسيم: فرزندان ما به تناسب رشد جسمي و سني شان، تغييرات رواني و اجتماعي گوناگوني را پشت سر مي‌گذارند. نخستين قدم براي کمک به کودکان و نوجوانان اين است که اين تغييرات را به خوبي بشناسيم و به تناسب آن، سبک و شيوه هاي ارتباط با فرزندان، دانش آموزان و کودکان و نوجوان را طراحي، اصلاح و بهبود ببخشيم.
- خطرات و عوامل مخاطره آميز کودکان و نوجوانان را شناسايي کنيم: به همان اندازه که نگران بيماري ها و مخاطرات سلامت جسمي فرزندان مان هستيم، بايد توجه داشته باشيم و دقت کنيم که چه خطراتي سلامت رواني اجتماعي آنان را تهديد مي کند و از کنار اين خطرات، به سادگي و آساني عبور نکنيم. فرزندان ما، بويژه در دوره نوجواني هيجان خواه، کنجکاو و با تغييرات خلقي و عاطفي گسترده اي هستند و به همين دليل، گرايش هاي مخاطره آميز ممکن است در ايشان وجود داشته باشد. در اين زمينه خانواده‌ها به هشدارهايي که از طرف دستگاه هاي مسوول، در مورد رفتارهاي پرخطر نوجوانان اعلام مي شود، توجه کنند.
- به سبک زندگي فرزندانمان توجه کنيم: اين بسيار اهميت دارد که بدانيم و توجه کنيم که فرزندان ما چه اولويت‌هايي دارند؟ از چه کالاهاي فرهنگي و از چه رسانه‌هايي استفاده مي‌کنند؟ نوع پوشش ايشان چگونه است؟ چه ارزش‌ها و چه الگوهايي دارند؟ به خاطر داشته باشيم که در مقايسه با دهه‌هاي گذشته، نقش و اهميت عوامل مرتبط با سبک زندگي(نامناسب) در گرايش کودکان و نوجوانان به رفتارهاي پرخطر بيشتر شده است.
- نشانگان خطر در کودکان و نوجوانان را بشناسيم: رفتارهاي پرخطر و آسيب‌هاي اجتماعي نيز مانند بيماري‌ها، از طريق علائم و نشانگان، قابل شناسايي هستند که اگر به اين نشانگان دقت کنيم مي‌توانيم هم بموقع پيشگيري کنيم و هم در صورت بروز، مداخله سريع داشته باشيم. تغييرات خلقي و علائم رفتاري، از جمله آشکارترين اين نشانگان هستند که خانواده‌ها مي‌توانند با مشورت مدرسه و کارشناسان و متخصصان، اين علائم خطرپذيري را شناسايي و پيگيري کنند.
- سلامت رواني اجتماعي کودکان و نوجوانان را تقويت کنيم: شواهد نشان مي دهند کودکان و نوجواناني که از آگاهي خوبي نسبت به خود برخوردارند، به توانايي ها و قوت هاي خود باور دارند، از عزت و کرامت نفس برخوردارند، داراي توانايي حل مسئله و تصميم گيري هستند، معاشرت هاي اجتماعي سالم و صحيحي دارند، هيجانات و عواطف خود را کنترل مي‌کنند و از محيط و جو مناسب، همدلانه و حمايتگرانه‌اي برخوردار هستند، قادرند که مواجهه موثري با رفتارهاي پرخطر داشته باشند و در رويدادهاي مخاطره آميز و ناگوار تاب آوري داشته باشند.
- مهارت‌هاي خودمراقبتي را در بين کودکان و نوجوانان، ترويج و تقويت کنيم: کودکان و نوجوانان، حتي در صورتي که داراي سلامت رواني اجتماعي بالا باشند و از محيط حمايتگرانه‌اي برخوردار باشند باز هم بي نياز از مهارت هاي خودمراقبتي نيستند. بايد بکوشيم که اين مهارت‌ها را در بين کودکان و نوجوانان، ترويج کنيم.
يک نمونه از مهم ترين اين مهارت ها، مهارت «نه گفتن» است. فرزندان ما بايد قادر باشند در برابر فشار همسالان شان و يا در ساير زمينه‌ها و موقعيت‌هاي مخاطره آميز و آسيب‌هاي اجتماعي، بتوانند از خود مراقبت کنند و با جرات «نه» بگويند.
- با مدرسه، هماهنگ و همکار باشيم: مدارس، بطور مستمر از طريق کتاب ها و برنامه‌هاي درسي خود تلاش مي‌کنند تا خودمراقبتي را به دانش آموزان بياموزند. هرچقدر خانواده‌ها، ارتباط مستمر و هماهنگي با مدارس داشته باشند، بهتر مي‌توانند در تقويت و تحکيم آموزش‌هاي خودمراقبتي و پيشگيري از رفتارهاي پرخطر در بين فرزندان، کمک کرده و موثر باشند.
- به سبک فرزندپروري مان دقت کنيم: گزارش‌ها نشان مي‌دهند والديني که در کنار حمايت از فرزندان شان، انتظارات و قواعدي را براي آنان تشريح مي‌کنند و بر رعايت آن نظارت مي‌کنند، در مقايسه با آن دسته از والديني که تنها حمايت مي‌کنند و نظارت بر رفتار فرزندان شان ندارند و يا آن دسته که تنها بر رعايت انتظارات و قواعد شان پافشاري مي‌کنند و حمايتي از فرزندان شان بعمل نمي‌آورند، الگوي مناسب تري براي فرزندپروري هستند.
- سلامت معنوي فرزندان مان را تقويت کنيم: سلامت، اکنون در اغلب اسناد مهم دانشگاهي و نيز سازمان‌هاي ملي، منطقه‌اي و جهاني، داراي چهار بعد خوانده مي‌شود؛ جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي. سلامت معنوي مي‌تواند نقش اثرگذار و تعيين کننده‌اي در بهبود وضعيت ساير ابعاد سلامت داشته باشد. هرچقدر بکوشيم که گرايش‌هاي ديني و سبک زندگي ديني را در فرزندانمان تقويت کنيم، مهم‌ترين زمينه و ظرفيت را براي خويشتنداري ايشان در برابر رفتارهاي پرخطر و آسيب‌هاي اجتماعي فراهم مي‌کنيم.
- نحوه اقدام در «فوريت‌هاي اجتماعي» را بشناسيم: در مواردي ممکن است خانواده‌ها با رفتار پرخطري در فرزندان شان روبرو شوند و نشانه‌هايي از خطر را در ايشان ببينند. آنچه در اين رويدادها و موقعيت ها اهميت دارد اين است که خانواده با حمايت‌هاي رواني اجتماعي مورد نياز و نيز ظرفيت‌ها و حمايت‌هاي اجتماعي موجود در اين زمينه، آشنا باشد و بتواند از اين حمايت ها، براي مداخله بموقع و موثر استفاده کند. توصيه مي‌شود خانواده‌ها در اين گونه موارد، با مدرسه مشورت کنند و ضمن آگاه ساختن مدرسه از وضعيت فرزند خود، براي کمک به فرزندشان، توصيه‌هاي لازم را کسب کنند.