بزرگنمايي:
حتما در زندگي شما پيش آمده که خودتان را
بيش از حد به چيزي، شخصي يا جايي وابسته ديده ايد و يا حس کرده ايد به شخص
يا چيزي آن قدر وابسته شده ايد که ترک کردن آن برايتان امکان پذير نباشد يا
حتي فکرکردن به کنار گذاشتنش در شما ايجاد وحشت و هراس کند. صحبت از
وابستگي بيمارگونه اي است که تعادل احساسي ما را رد زندگي از بين مي برد و
باعث نابودي اعتماد به نفس در فرد مي شود. در اين مطلب به انواع وابستگي،
عوارض و راهکارهاي درماني براي وابستگي ناسالم پرداخته ايم.
چرا وابسته مي شويم؟
شکست هاي ما يکي از مهم ترين علل وابستگي
هستند. همه ما در ناخودآگاه مان از اين که به تنهايي کافي و کامل نيستيم در
عذابيم. گاهي فرد در دوران کودکي به اين نتيجه مي رسد که به تنهايي قادر
به انجام کاري نيست و همواره به ديگران نيازمند است. چنين فردي در بزرگسالي
نيز به اين باور مي رسد که براي بقا و ادامه زندگي وابسته به ديگران است و
همواره به کمک ديگران نيازمند است. چنين باوري معمولا در نتيجه حمايت هاي
بيش از حد والدين در دوران کودکي ايجاد مي شود و سرچشمه شکل گيري شخصيت
وابسته است.
اين افراد خود را بسيار آسيب پذير مي
دانند که مانند يک کودک همواره محتاج کمک و توجه ديگران هستند و به همين
دليل بسيار حساس و زودرنج اند.
وابستگي چند نوع است؟
براي آشنايي بيشتر با عوارض ناشي از
وابستگي ناسالم ضرورت دارد هم وابستگي سالم و هم وابستگي ناسالم تعريف شود
تا با مقايسه آنها نسبت به موضوع اشراف نسبتا کاملي پيدا کنيم.
وابستگي سالم: در
وابستگي سالم، فرد در زمان مناسب و در صورت نياز، مستقيما درخواست کمک مي
کند. در روابط با ديگران احساس امنيت، اعتماد و علاقه به ميزان کافي وجود
دارد. روابط سالم و در حد اعتدال بوده و هر يک از طرفين در رابطه براي
ديگري ارزش و اهميت قايل هستند. طرفين در عين
حال که به نيازهاي خود توجه دارند، حس محبت و همدلي را نيز از طرف مقابل خود دريغ نمي کنند و خويشتن حقيقي خود را فراموش نمي کنند.
وابستگي ناسالم:
در وابستگي ناسالم فرد سعي دارد طرف مقابل را تحت کنترل و نفوذ خود قرار
دهد و به دليل ترس از طرد شدن مانند يک قرباني هرگونه تحقيري را تحمل کند.
بيماري وابستگي چه علامت هايي دارد؟
زماني که ما آنچنان مجذوب کسي شده ايم که
احساس مي کنيم با نبودن او، ما نيز نابود مي شويم، در اين حالت دچار
وابستگي بيمارگونه شده ايم. براي تجربه اين وضعيت مي توانيم به شخصي فکر
کنيم که ما را اذيت مي کند، ولي نمي توانيم آن را رها کنيم يا ارتباطي را
تصور کنيم که ما را ناراحت مي کند و عذاب مي کشيم.
افراد وابسته تنهايي برايشان غيرقابل تحمل
و نااميدکننده است. اغلب اين افراد در زندگيشان مسووليت هاي اصلي را به
ديگران مي سپارند. اين افراد به تصميم ها و اعمال خود اعتماد ندارند و
نيازمندند دايما در طول زندگي و کاردرستي اعمالشان از سوي ديگران تاييد
شود. فرد وابسته براي حفظ کردن افراد در کنار خود از هيچ کاري دريغ نمي
کنند و حتي به اعمالي تحقيرآميز و ناخوشايند دست مي زنند.
افراد وابسته به محض جدايي از کسي که آن
ها را حمايت کرده و تکيه گاه آن ها بوده است يا دچار افسردگي شده يا فورا
خود را وارد رابطه ديگري مي کنند تا حمايت هاي لازم را از طريق او کسب کنند
و در چنين شرايطي احتمال ارتکاب اشتباه بسيار بالاست. فرد وابسته هنگام
صحبت و بحث با ديگران حتي اگر با نظر طرف مقابل مخالف باشند او را تاييد مي
کنند تا مبادا با ابراز مخالفت موجب ناراحتي و از دست دادن طرف مقابل
شوند. افراد وابسته به شدت احساس نياز به مراقبت دارند و از فرمانبربودن
هراسي ندارند.
انواع عوارض وابستگي ناسالم چيست؟
يک رابطه مخرب ناشي از وابستگي باعث مي
شود که هميشه وحشتي در شخص وجود داشته باشد که مبادا طرف مقابل او را تنها
بگذارد يا به او دسترسي نداشته باشد. اين افراد اغلب نااميد و اندوهگين
اند. وابستگي عاطفي اعتماد به نفس را «تخريب مي کند» و هميشه احساس خشم،
ترديد نسبت به خود، ترس از طردشدن، ترس از تنهايي، حس عدم امنيت، شرم،
حقارت يا ترس از اين که ديگران شما را دوست نداشته باشند يا از شما قدرداني
نکنند وجود دارد.
فردي که از وابستگي عاطفي رنج مي برد، فقط
براي ديگران زندگي مي کند و خودش را ناديده مي گيرد. زماني که با دوستانش
است، خودش را فراموش مي کند، زماني که مشغول کاري مي شود، خودش را تمام و
کمال وقف آن کار مي کند تا مورد پسند و قبول ديگران قرار گيرد و يا ذره اي
از او قدرداني کند. در وابستگي، فرد شروع مي کند به گدايي کردن توجه و در
عمق وجود خود، احساس رضايت نمي کند و نياز به تاييد و تصويب دائمي از سوي
ديگران دارد.
از مطالبه حق خود خجالت مي کشد و به راحتي
اظهار عقيده نمي کند، به ديگران محبت مي کند تا رهايش نکنند. افراد وابسته
در رابطه عاطفي اکثر مشکلات را متوجه خود مي دانند و «نه» گفتن براي آن ها
کابوس است چون احساس شايستگي نمي کند. روابط افراد وابسته به سمت کساني که
رابطه سالم دارند نمي رود بلکه به سوي افراد باج گير جذب مي شوند.
در وابستگي ناسالم فرد سعي دارد طرف مقابل را تحت کنترل و نفوذ خود قرار دهد
ويژگي هاي وابستگي سالم چيست؟
در وابستگي سالم، کسي در ديگري حل نمي شود
و رابطه سرشار از اعتماد، اطمينان، انعطاف پذيري و خالي از اضطراب،
ناامني، سوءظن و رفتار خصمانه است. وابستگي سالم وابستگي است که هيجان هايي
که دو طرف نسبت به هم دارند معقول و منطقي است. فهم يکديگر وجود دارد اما
الزامي ندارد که دو طرف عين هم بفهمند. در وابستگي سالم احساس شايستگي در
زندگي، شفافيت، تغيير و پيش بيني پذيري در طرفين وجود دارد.
دلبستگي بهتر از وابستگي است
دلبستگي يعني اين که با آنچه در ارتباط
قرار گرفته ايمو به آن عشق مي روزيم يا دوستش داريم احساس وحدت و يگانگي
کنيم و با وجود لذت شادماني، سعادت و خوشي در آن، ما نيز خشنود شويم. در
اين حالت، بودن يا نبودن، او در کنار ما، احساس بسيار خوب يا بسيار بد به
ما نمي دهد، بلکه وجود او باعث حس رضايت در درون ما مي شود.
به عبارتي ديگر، با نبودن او باز هم احساس
رضايت در ما باقي مانده و حال خوبمان را مي توانيم حفظ کنيم. درواقع يک
فرد بالغ قادر به تشخيص يک رابطه سالم ميان خود و ديگران خواهدبود. او مي
تواند ميان يک رابطه مبتني بر ساختار صحيح و يک وابستگي افراطي و خاجر از
تعادل را تشخيص دهد و خود را از گرفتار شدن در تله هاي چنين ارتباطي
برهاند.
يادمان نرود بسياري از افراد ممکن است در
مقاطعي از زندگي خود دچار چنين ارتباطي شوند. اين يک ايراد محسوب نمي شود.
مهم اين است که با مشاوره صحيح بتوانيم خود را از چنين ارتباطي برهانيم و
يک رابطه متعادل با اطرافيانمان داشته باشيم.
9 راهکار براي از بين بردن وابستگي هاي مخرب
1- وابستگي ناسالم خود را بشناسيد
آگاهي نسبت به وجود وابستگي، خود قدم
بزرگي است که در اين راه بر مي داريد و با وجود همه مشکلاتي که داريد و همه
ترس ها و نگراني هايتان همواره روي پاهان خودتان مي ايستيد. شما قوي هستيد
و هم اکنون با استفاه از اين آگاهي از وابستگي ترس هايتان را پشت سر مي
گذاريد. همين شناخت است که به مدد آن دنياي شخصي بنا مي نهيد؛ دنيايي که در
آن خودتان را دوست داريد و با خودتان در آرامش به سر خواهيد برد.
2- دلايل وابستگي خود را پيدا کنيد
تشويش ها، ترس ها و نرگاني ها و تمام
چيزهايي که موجب عصبانيت، آزردگي و خشم شما مي شوند را روي کاغذ بياوريد.
اين عمل باعث مي شود تا چيزهايي که باعث ناراحتي شمامي شوند، فشار کمتري
روي شما بياورند. همچنين با اين کار ذهنتان را رها مي کنيد و روشي است تا
از طريق آن زباله هاي فکري تان را تخليه کنيد. اين عمل مانع شکنجه هاي ذهني
شما مي شود.
3- عزت نفس خود را بالا ببريد
وابستگي عاطفي همواره با عدم عزت نفس
ارتباط دارد. در وابستگي هاي شديد احساسي، فرد خالي از عزت نفس بالا است.
روي نکات مثبت و موفقيت هايتان تمرکز کنيد. نه گفتن را ياد بگيريد. به
خواسته هايتان توجه کنيد. سعي نکنيد خودتان را تغيير دهيد. به نظر خودتان
اهميت دهيد. در ذهنتان تصوير مثبتي از خود داشته باشيد. از خودتان مواظبت
کنيد. انجام همه اين کارها باعث مي شود عزت نفس خود را بالا ببريد و به
تدريج از وابستگي رهايي پيدا کنيد.
4- اوقاتي را به تنهايي خودتان اختصاص دهيد
به اين مسئله فکر کنيد که تنهايي نيز مي
تواند لذت بخش باشد! مي توانيد از اين فرصت استفاده کنيد و کارهاي مورد
علاقه تان را انجام دهيد: کتاب خواندن، گوش دادن به موسيقي، ورزش کردن،
يادگيري چيزهاي جديد و يا کمک به افراد نيازمند. اگر تنها هستيد، لحظات
کوچکي که در تنهايي با خودتان مي گذرانيد، مي توانند لحظات ناب شادي بخشي
باشند.
5- از نبودن ديگران به وحشت نيفتيد
براي آن که به طرز چشمگيري ترس و وحشت خود
را از نبودن ديگران کاهش دهيد، چشم هايتان را ببنديد و نفس هاي عميقي
بکشيد. درواقع، زماني که تنفستان عميق و طولاني باشد، فعاليت ذهني تان کاهش
مي يابد و بدن آرام مي شود. غيرممکن است زماني که آرام و عميق نفس مي
کشيد، آرام شويد. با انجام اين عمل متوجه خواهيد شد که بعد از چند دقيقه،
آرامش به شما بازخواهد گشت.
6- سعي نکنيد نظر همه را جلب کنيد
بدون آن که سعي کنيد عشق و توجه ديگران را
از دست بدهيد، به ديگران «نه» بگوييد و افکارتان را بيان کنيد. شما نمي
توانيد مورد پسند همه مردم قرار بگيريد و همه را از خود راضي نگه داريد و
اين امري طبيعي است، پس حق داريد که تصميم گيري کنيد و آنچه را که مي
خواهيد به وضوح بيان کنيد.
7- احساس گناه نکنيد
احساس گناه همانند دور باطل عمل مي کند و
اثر گلوله برف را دارد؛ در زماني که اتفاق ناگواري مي افتد از خود مي رپسيد
که چرا چنين چيزي برايتان پيش آمده است و در نهايت متقاعد مي شويد که
مطمئنا کار بدي انجام داده ايد و بعد در وجودتان به دنبال نقص ها و خطاهاي
خيالي مي گرديد و باز هم احساس گناه بيشتري مي کنيد. احساس گناه به طور
پيوسته از شما يک گناهکار مي سازد و بدون آنکه بتوانيد اين احساس را به يک
خطاي مشخص ربط دهيد، دچار احساس مبهم گناه مي شويد.
8- از افراد موفق الگوبرداري کنيد
هنگامي که افرادي را مشاهده مي کنيد که
علي رغم وابستگي هاي شديد خود توانسته اند بر مشکل خود غلبه کنند و زندگي
شادي داشته باشند، شما نيز مي توانيد از آن ها الگوبرداري کنيد و راهي را
که آن ها رفته اند ياد بگيريد.
9- اهميت نيازهاي خود را بشناسيد
نيازهاي خود را بسيار مهم و غيرقابل
اجتناب بدانيد. وابستگي در بيشتر مواقع در نتيجه ناديده انگاشتن و اجتناب
از خود در مورد نيازهاي مهم بوجود مي آيد.