چرا انتشارات علمي، خط مقدم تحريم‌هاست؟
نگاه سیاسی
بزرگنمايي:
عضو هيات علمي دانشکده فيزيک دانشگاه صنعتي شريف، ايجاد محدوديت در انتشار يافته‌هاي علمي محققان ايران در نشريات بين‌المللي توسط غرب را نمونه بي سابقه‌اي از تحريم توليدات علمي به صورتي چنين علني در تاريخ تمدن بشري توصيف کرد.
دکتر محمدرضا اجتهادي در نگاهي تحليلي به چرايي تحريم انتشارات علمي ايران با اشاره به اين که تاکيد غرب بر تحريم مقالات محققان ايراني که قاعدتا نمي تواند تاثيري در روند توليد علمي که در پس اين مقالات انجام شده داشته باشد را حاکي از فراتر رفتن دامنه تحريم‌ها از فشار بر زندگي روزمره ايرانيان و در حقيقت هدف قرار دادن آينده کشور عنوان کرده و مي‌نويسد: «در ماه‌هاي اخير خبرهاي نگران کننده‌اي براي حضور بين‌المللي دانشمندان ايراني در عرصه توليد و نشر علم شنيده مي‌شود. داستان از آنجا شروع شد که الزوير، يکي از ناشران بزرگ مجلات علمي به سردبيران و داوراني که با مجلات اين موسسه همکاري مي‌کنند تذکر داده که اگر مليت آمريکايي دارند نسبت به ارائه خدمات به مقالاتي که در بين نويسندگان آن، نويسنده‌اي در استخدام دولت ايران است، محتاط باشند يا اصلا از آن صرف نظر کنند. اين توصيه به دليل تحريم‌هاي جديدي است که آمريکا بر ايران اعمال کرده است. هر چند اين انتشارات به همکاران آمريکايي خود يادآوري کرده است که مي‌توانند مقالات را براي داوري به همکاران غير آمريکايي خود ارسال کنند، ولي به نظر مي‌رسد که توصيه‌ي اول آنقدر نگران کننده بوده که در موارد بسياري به نکته‌ي دوم توجه نشده است.»
وي در ادامه اين نوشتار مي‌افزايد: «حتي اخيرا مطلع شديم بعضي ازمجلات در بدو ارسال مقاله با استناد به همين توصيه‌ها، مقاله را با پاسخ نه چندان محترمانه‌اي به نويسندگان بازگردانده‌اند. فکر مي‌کنم اين اولين بار در تاريخ تمدن بشري است که توليدات علمي چنين علني مورد تحريم قرار گرفته است. اين رفتار بسيار خارج از منطق به نظر مي‌رسد؛ چرا که اگر محتواي علمي مقاله‌اي صحيح است و دانشي بر دانش بشريت مي‌افزايد بايد مستقل از آنکه نويسنده کيست از آن استقبال کرد. نمي‌دانم اين برخورد جديد را بايد به حساب بي‌تدبيري در تصميمات انتشارات علمي خاصي گذاشت يا ناشي از تغيير نگرش در توليد علم.»
اين محقق خاطرنشان مي‌کند: «اگر فرض کنيم که دليل وجودي تحريم‌ها فشار بر کشور براي جلوگيري از حرکت در جهتي خاص است، اين اقدام آخر چگونه مي‌خواهد در اين جهت حرکت کند؟ تا کنون تحريم‌ها بسيار بر سرعت پيشرفت علم در ايران تاثير گذاشته‌اند. در بسياري از شاخه‌هاي علمي و به خصوص پژوهش‌هاي تجربي اين تحريم‌ها باعث نحيف شدن آزمايشگاه‌هاي ما و عدم دسترسي به مواد مورد نظر در پژوهش شده‌اند. ولي با اين حال بخشي از پژوهشگران اين کشور با وجود تمام اين محدوديت‌ها همچنان در توليد دانش فعالند و با تمام توان و بنيه علمي خود در تلاشند که با کمترين امکانات موجود همچنان پابه‌پاي هم‌پيشگان خود در ديگر کشورها به پيش بروند. ايشان هر موفقيت خود در اين راه را با انتشار علني و جهاني نتايج خود و نمايش نقش خود و ياران‌شان در پيشبرد علم جشن مي‌گيرند. »
عضو هيات علمي دانشکده فيزيک دانشگاه صنعتي شريف تاکيد مي‌کند: «بديهي است که جلوگيري از انتشار اين نتايج نمي‌تواند تاثيري در روند توليدي که قبلا انجام شده بگذارد زيرا اين نوشتارها که براي چاپ ارسال مي‌شوند گزارشي از دانش توليد شده است. پس چرا بايد تحريم شوند؟»
اجتهادي در ادامه مقاله تحليلي خود در «فيزيک روز» مي‌نويسد: «اگر فرض بي‌تدبيري را کنار بگذارم، تنها پاسخي که به ذهنم مي‌رسد اين است که اگر در گذشته علم و قدرت با هم مترادف بودند، امروز حضور در عرصه توليد علم خود نشان از قدرت دارد.
آمارهاي رشد مقالات شايد در کشور خودمان (در کمال تاسف) به شوخي گرفته شوند، ولي در جهان به خوبي ديده مي‌شوند. ديگران خوب مي‌دانند که حضور ايران در اين عرصه از حضور در خيلي از عرصه‌هاي ديگر مانند رقابت‌هاي ورزشي و حتي سينما مهمتر است. نشنيديم که در هيچ يک از قطع‌نامه‌هاي متعدد تحريم عليه ايران، داوران آمريکايي را از داوري مسابقات ورزشي منع کنند. داوران جشنواره‌هاي فيلم را از داروي فيلم‌هاي ايراني بر حذر نمي‌دارند؛ ولي اين حضور در صحنه‌ي علم است که سريع‌تر از هر چيز ديگري محدود مي‌شود.
آري تحريم‌ها پا را از فشار بر زندگي روزانه‌مان فراتر گذاشته‌اند. آنها آينده را نشانه گرفته‌اند.»
لینک کوتاه:
https://www.aryajavan.ir/Fa/News/389/