بزرگنمايي:

آریا جوان - ایسنا / «سُخمه» بالاپوش زنان ایلامی است که این روزها کمتر کسی از آن استفاده می‌کند، مگر زنان مسن‌تر، آن هم در مناطق عشایرنشین. از این‌رو این نوع پوشاک که در خطر فراموشی قرار گرفته بود، در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده‌ است تا شاید حفظ شود.
سجاد نظری ـ کارشناس ثبت آثار ناملموس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام ـ درباره قدمت بالاپوش سنتی این استان به ایسنا گفت: قدمت این لباس محلی کُردی به سالیان بسیار دور برمی‌گردد. در واقع مردمان کردستان که خود از اصیل‌ترین مردمان مشرق زمین و ایران هستند، در طول سالیان دراز، لباس محلی کردستان را حفظ کرده‌اند و تغییرات اندکی در ظاهر لباس محلی کردی، ایجاد شده است. امروزه لباس محلی کردستان بخش قابل توجهی از فرهنگ و هویت مردمان کردستان را معرفی می‌کند.
او افزود: نخستین طراحی‌های موجود از لباس کردی به دوره صفویه برمی‌گردد. برای یافتن مستنداتی از قدیمی‌ترین لباس‌های کردی نیز می‌توان به حجاری‌های ورودی کاخ آپادانا و تصویر مردمان کُرد با لباس‌های محلی کُردی بر آن نگاره‌ها اشاره کرد. از دوره قاجار به بعد، تنوع بالای پارچه‌ها باعث تکامل بیشتر لباس‌های سنتی کُردی شد و به‌ مرورِ زمان بر زیبایی لباس‌های کردی زنانه نیز افزود. لباس‌های کردی امروزی، گرچه در شکل و ساختار تفاوت زیادی با نمونه‌های سنتی قدیم آن ندارند، اما در تزئینات و طرح پارچه‌ها بسیار متنوع‌تر شده‌اند.
همچنین زهرا آتش‌بار ـ پژوهشگر مد و لباس که درباره این نوع پوشاک در استان ایلام پژوهش و به تهیه پرونده ثبتی آن کمک کرده است، درباره این بالاپوش توضیح داد: «سُخمه» نوعی جلیقه است که زنان ایلام در گذشته برتن می‌کردند و لباسی است از جنس مخمل که معمولا قسمت پشت لباس از پارچه‌ای نخی درست می‌شود. این لباس بدون آستین است و برای دوام آن و برای ایستایی بهتر این تن‌پوش، که هم جنبه پوشش تزیینی داشته و هم جنبه لباس گرم، از آستر استفاده می‌شود.
او افزود: در قدیم از سکه‌های نقره و طلا و مرواریدهایی که دور آن را با نقره و آلیاژهایی دیگر درست می‌کردند، برای تزئین سخمه استفاده می‌شد. همچنین از یراق‌های زری و نوارهای طرح‌دار برای تزئین آن استفاده می‌کردند. آویزهایی به شکل صدف که معمولا نقره بود در اطراف «سُخمه» دوخته می‌شد. رنگ مخمل این لباس معمولا قرمز و سبز بود و هر چه سن زنان بیشتر می‌شد رنگ تیره‌تر، مثلا مشکی، استفاده می‌کردند و دختران بیشتر سخمه‌هایی به رنگ قرمز بر تن می‌کردند.
آتش‌بار همچنین گفت: روی سُخمه دو جیب نسبتا بزرگ و مربعی شکل می‌دوزند که روی جیب هم از آویزها و سکه‌ها، که پول‌های قدیمی (قروش) و شاهی و یا ریال است، استفاده می‌کردند. نظم خاصی که در دوخت این سکه‌ها به‌ کار رفته، زیبایی این لباس را بیشتر کرده است. هر چه پولدارتر و متمول‌تر و یا به‌قول‌معروف دولتمندتر بوده‌اند، سکه‌های بیشتری را روی آن می‌دوختند. در داخل سخمه و روی سینه و قسمت پایین هم دو جیب دیگر دوخته می‌شد. در گذشته تازه عروس‌ها سکه‌های کادویی را به روی سخمه خود آویزان می‌کردند.
این پژوهشگر گفت: امروز کمتر از این پوشش استفاده می‌شود، مگر در مناطق عشایرنشین و یا در مراسم‌ها، به همین دلیل این تن‌پوش در خطر فراموشی قرار گرفته است. با این وجود، مهارت دوخت آن در آبان ماه 1401 و به شماره 2703 در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شد تا برای حفظ آن تلاش شود.