بزرگنمايي:

آریا جوان - تقریبا از دهه‌ی 1960، رقابت برای تسخیر مریخ آغاز شد و آمریکا و شوروی و کشورهای دیگر مأموریت‌های اکتشافی مریخ را آغاز کردند.

بشر در تلاش برای شناخت بهتر مریخ، از سال 1960 چندین فضاپیما و کاوشگر را به این سیاره‌ی سرخ فرستاده است. بعضی مأموریت‌ها عبور از کنار این سیاره و جمع‌آوری اطلاعات در بازه‌های کوتاه بودند. سایر مأموریت‌ها مدارپیماهایی بودند که چندین سال مریخ را بررسی کردند. پس از اولین عبور موفق از مریخ در سال 1965، چهار سازمان فضایی ناسا ، سازمان فضایی اتحاد جماهیر شوروی سابق، سازمان فضایی اروپا و سازمان فضایی پژوهشی هند مأموریت‌های متعددی را شروع کردند. البته، کشورهای دیگر ازجمله ژاپن و چین هم بعدها به عرصه‌ی کاوش‌های مریخی وارد شدند. دهه‌ی 1960 تا اوایل دهه‌ی 1970: پرواز برفراز مریخ و عکاسی از آن
اتحاد جماهیر شوروی سابق اسپوتنیک، اولین فضاپیمای خود را در سال 1957 پرتاب کرد و درست سه سال بعد، برنامه‌ی فضایی‌اش برای رسیدن به مریخ را گسترش داد. اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (USSR) در دهه‌ی 1960، چندین مرتبه برای رسیدن به سیاره‌ی سرخ تلاش کرد. به‌دنبال آن، ناسا فضاپیمای مارینر 3 را به مریخ فرستاد. مأموریت‌های اولیه شکست خوردند و حتی نتوانستند به مریخ نزدیک شوند. سیر زمانی این مأموریت‌ها بدین‌شرح است: 10اکتبر1960: Marsnik 1/ Mars 1M No.1 (اتحاد جماهیر شوروی) برای پرواز از کنار مریخ پرتاب شد. این فضاپیما در طول پرتاب نابود شد و حتی به مدار زمین هم نرسید. 14اکتبر1960: Marsnik 2/ Mars 1M No.2 (اتحاد جماهیر شوروی) برای پرواز برفراز مریخ پرتاب شد؛ اما مشابه Mars M1 No.1 این فضاپیما هم در طول پرتاب منفجر شد و حتی به مدار زمین هم نرسید. 24اکتبر1962: Sputnik 22 (اتحاد جماهیر شوروی) برای پرواز بر فراز مریخ پرتاب شد. موشک پرتاب‌کننده‌ی فضاپیما دچار مشکل شد و فضاپیما خیلی زود پس از رسیدن به مدار زمین نابود شد. 1نوامبر1962: Mars 1 (اتحاد جماهیر شوروی) برای پرواز برفراز مریخ پرتاب شد. این فضاپیما به مدار زمین و حتی فراتر از آن رسید؛ اما تقریبا پنج ماه بعد و در 21مارس‌1963، در فاصله‌ی 106 میلیون کیلومتری از زمین دچار نقص رادیویی و ارتباطش با زمین برای همیشه قطع شد. 4‌نوامبر‌1962: Sputnik 24 (اتحاد جماهیر شوروی) برای پرواز برفراز مریخ پرتاب شد. این فضاپیما به مدار زمین رسید؛ اما هنگام تغییر مسیر به‌سمت مریخ دچار نقص فنی شد و تنها بخش‌هایی از آن به زمین بازگشتند. 5‌نوامبر‌1964: Mariner 3 (ایالات‌ متحده‌ی آمریکا) برای پرواز برفراز مریخ پرتاب شد. یک ساعت پس از پرتاب، صفحات خورشیدی فضاپیما دچار مشکل شدند. اپراتورهای زمینی نتوانستند قبل از خاموش‌شدن باتری‌ها، مشکل را برطرف کنند و مأموریت شکست خورد.
نمای سراسری مریخ که ترکیبی از 100 تصویر دریافتی از مدارپیمای وایکینگ است. با اینکه مأموریت‌های اولیه به مقصد نرسیدند، فضاپیمای مارینر 4 ناسا درنهایت به نخستین ساخته‌ی دست بشر تبدیل شد که از مریخ بازدید کرد. این فضاپیما در 28‌نوامبر1964 پرتاب شد و اولین‌بار در 14‌ژوئیه‌ی1965 از کنار مریخ عبور کرد. این فضاپیما 21 عکس از سیاره‌ی سرخ را به زمین فرستاد. دو روز پس از پرتاب مارینر 4، اتحاد جماهیر شوروی برای پرتاب زوند 2 تلاش کرد. این فضاپیما به مریخ رسید؛ اما به‌دلیل نقص رادیویی هیچ داده‌ای ارسال نکرد. مقاله‌های مرتبط:
کابوس پژوهشگران در سفر فضایی به مریخ مسکونی‌سازی یا مستعمره‌سازی مریخ به‌معنی آلوده کردن آن است
ناسا در سال 1969، مارینر 6 و 7 را به مریخ ارسال کرد. هر دو فضاپیما با موفقیت به مریخ رسیدند و تصاویر متعددی فرستادند. این فضاپیماها برفراز حفره‌ها و دهانه‌های مریخ پرواز کردند. پس از ارسال تصاویر مریخ، تصور ستاره‌شناسان درباره‌ی این سیاره تغییر کرد. آن‌ها قبلا تصور می‌کردند مریخ مشابه ماه است. بین سال‌های 1969 و 1971، برای سفر به مریخ بسیار تلاش شد؛ اما اغلب آن‌ها با شکست روبه‌رو شدند: 27مارس1969: Mars 1969A (اتحاد جماهیر شوروی) پرتاب شد و قبل از رسیدن به مدار زمین نابود شد. 2آوریل1969: Mars 1969B (اتحاد جماهیر شوروی) در اولین پرتاب، شکست خورد. 8مِی1971: Mariner 8 (ایالات‌ متحده‌ی آمریکا) نیز هنگام پرتاب شکست خورد. 10‌مِی‌1971: Kosmos 419 (اتحاد جماهیر شوروی) پرتاب شد و به مدار زمین رسید؛ اما دچار نقص فنی شد. درنهایت در سال 1971، اتحاد جماهیر شوروی پس از چند تلاش ناموفق، به سیاره‌ی سرخ رسید. مدارپیمای مارس 2 که در 19مِی‌1971 پرتاب شده بود، در 2نوامبر به مریخ رسید. با‌این‌حال، سطح‌نشین مارس 2 با سطح سیاره برخورد کرد و نابود شد. مارس 3 مأموریت مدارپیما، سطح‌نشین در 28مِی1971 پرتاب شد و در 3دسامبر به سیاره‌ی سرخ رسید. این سطح‌نشین فقط چند ثانیه دوام آورد؛ اما مدارپیمای آن با موفقیت به مأموریت خود ادامه داد. مریخ پس از رسیدن مارینر 9 ناسا در نوامبر1971، دچار تغییراتی شد. این فضاپیما در 30مِی1971 پرتاب شد و زمانی به مریخ رسید که طوفان گردوغبار سرتاسر این سیاره را فراگرفته بود؛ اما اتفاق اسرارآمیزی بالای توده‌ی گردوغبار در‌حال‌وقوع بود. پس از نشست خاک، دانشمندان متوجه ویژگی‌های عجیبی در بالای آتشفشان‌های خاموش شدند. مارینر 9 موفق شدند شکاف بزرگی در سطح مریخ کشف کنند که بعدها، نام «والاس مارینریس» روی آن گذاشته شد (پس از کشف). مارینر 9 تقریبا یک سال در مدار ماند و 7,329 عکس به زمین فرستاد.
والاس مارینریس که از زاویه‌ی 45 درجه‌ی سطح با رنگ تقریبا واقعی نشان داده شده است. این عکس ناحیه‌ای به وسعت 630,000 کیلومترمربع با وضوح 100 متربرپیکسل را نمایش می‌دهد. مدل دیجیتالی این دره از 20 مدار مستقل HRSC و داده‌های رنگی از 12 نوار مداری به‌دست آمده‌اند. بزرگ‌ترین بخش این دره «ملاس چاسما» نامیده می‌شود. بعدازآن، کاندورچاسما در شمال و اوفیرچاسمای کوچک قرار گرفته است. هبس چاسما را هم در قسمت بالا، سمت چپ تصویر دیده می‌شود. دهه‌ی 1970 تا دهه‌ی 1980: فرود روی مریخ و تلاش برای رسیدن به فوبوس
اتحاد جماهیر شوروی پس از تلاش‌های نافرجام متعدد برای رسیدن به مریخ، سرانجام موفق شد. از چهار فضاپیمایی که شوروی به سیاره‌ی سرخ فرستاد، تنها یک مدارپیما و سطح‌نشین در سال 1974 موفق شد از سیاره‌ی سرخ داده ارسال کند: 21ژوئیه‌ی1973: Mars 4 (اتحاد جماهیر شوروی) پرتاب شد و در 10‌فوریه‌ی‌1974 به مریخ رسید. این فضاپیما قرار بود در مدار مریخ قرار بگیرد که موفق نشد. 25ژوئیه‌ی1973: Mars 5 (اتحاد جماهیر شوروی) پرتاب شد و در 12فوریه‌ی‌1974 در مدار مریخ قرار گرفت؛ ولی فقط چند روز دوام آورد. 5اوت1973: Mars 6 (اتحاد جماهیر شوروی) با ماژول پرواز و سطح‌نشین پرتاب شد و در 3‌مارس‌1974 به مریخ رسید؛ اما سطح‌نشین براثر برخورد با سطح نابود شد. 9اوت‌1973: Mars 7 (اتحاد جماهیر شوروی) باردیگر با ماژول پرواز و سطح‌نشین پرتاب شد و در 3‌مارس‌1974 به مریخ رسید؛ اما سطح‌نشین آن نابود شد. در همین دهه، ناسا دو مدارپیما و سطح‌نشین را در سال 1975 به مریخ فرستاد. وایکینگ 1 و وایکینگ 2 هر دو در سال 1976 به مریخ رسیدند و سطح‌نشین آن‌ها روی سطح سیاره فرود آمدند. پروژه‌ی وایکینگ اولین پروژه‌ی اکتشافی سطح مریخ بود؛ زیرا فضاپیماهای گذشته اطلاعات کمی از سطح مریخ فرستادند. مأموریت‌های وایکینگ نشان دادند ترکیب مریخ تقریبا شبیه به شهاب‌سنگ‌هایی است که روی زمین سقوط کرده‌اند. درنتیجه، می‌توان گفت منشأ برخی شهاب‌سنگ‌های سقوط‌کرده به زمین مریخ بوده است. اتحاد جماهیر شوروی دوبار دیگر در دهه‌ی 1980 برای رسیدن به فوبوس (قمر مریخ) تلاش کرد؛ اما هر دو مأموریت شکست خوردند.
تصویر رنگی افق مریخ که وایکینگ 1 در 24ژوئیه‌ی1976 ثبت کرده است. دهه‌ی 1990: بهتر و سریع‌تر و ارزان‌تر
تلاش بعدی ناسا برای دسترسی به سیاره‌ی سرخ در دهه‌ی 1990 با رسیدن مارس ابزِروِر (Mars Observer) به مریخ در 25‌سپتامبر‌1992 آغاز شد. ارتباط این فضاپیما قبل از رسیدن به مدار مریخ در 21‌اوت‌1993 از بین رفت. با اینکه دلیل قطع ارتباط کاملا مشخص نیست، احتمالا خرابی مخزن سوخت فضاپیما باعث چرخش و درنهایت، قطع ارتباط آن با زمین شده بود. ازبین‌رفتن ارتباط در این پروژه بسیار دردناک بود؛ زیرا این فضاپیما با هزینه‌ی گزاف 813 میلیون دلار ساخته شده بود که به‌نقل از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا ، تقریبا چهاربرابر بودجه‌ی اصلی پروژه بود. هزینه‌ی گزاف و خرابی فضاپیما باعث شد ناسا روند جدیدی برای توسعه‌ی مأموریت‌های بهتر و سریع‌تر و ارزان‌تر در پیش بگیرد. در این مأموریت‌ها، از قطعات الکترونیکی پیشرفته‌ی کامپیوتری و روش‌های مدیریتی جدید استفاده شد و ناسا نام «بهتر و سریع‌تر و ارزان‌تر» (FBC) را به این برنامه داد. قبل از برنامه‌ی FBC، توسعه‌ی مأموریت‌های مریخ با هزینه‌های گزافی همراه بود
در همین دهه، کاوشگر MGS ناسا (نقشه‌برداری جهانی مریخ) در نوامبر‌1996 زمین را ترک کرد و در 12‌سپتامبر‌1997 به مریخ رسید. مأموریت این کاوشگر چندمرتبه توسعه یافت تا اینکه ارتباط آن در سال 2006 به‌طور کامل قطع شد. MGS از قطب‌های مریخ نقشه‌برداری و بسیاری از نشانه‌های وجود آب، ازجمله آب‌گذرها و هماتیت‌ها (نوعی سنگ آهن که در آب پیدا می‌شود) را کشف کرد. داده‌های MGS به موقعیت‌یابی فرود مریخ‌نوردهای آینده‌ی ناسا کمک کرد. همچنین، MGS موفق شد تصاویری مثل چهره‌ روی مریخ را ثبت کند که در میان افکار عمومی به شهرت زیادی رسید.
در سال 1997، مریخ‌نورد 11 کیلوگرمی سوجورنر در مأموریتی 83 روزه، 100 متر از سطح سیاره‌ی سرخ را طی کرد. در سال 1991، اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید و روسیه و اوکراین به وارثان برنامه‌های فضایی این اَبَرقدرت تبدیل شدند. سازمان فضایی روسیه با مأموریت مارس 96 (پرتاب در 16نوامبر1996)، مأموریت‌های مریخ را ادامه داد؛ اما به‌دلیل نقص موشکی، مدارپیما به‌همراه دو سطح‌نشین و دو نفوذ‌کننده منهدم شدند. در سمت دیگر زمین، اولین مأموریت از برنامه‌ی FBC با موفقیت شگفت‌انگیزی انجام شد. سطح‌نشین پت‌فایندر (Pathfinder) و مریخ‌نورد سوجورنر در ژوئیه‌ی1997 به مریخ رسیدند. پت‌فایندر اولین سطح‌نشینی بود که از کیسه‌های هوا برای فرود استفاده کرد و مریخ‌نورد سوجورنر هم اولین مریخ‌نورد غلتک‌دار بود. انتظار می‌رفت پت‌فایندر حداکثر یک ماه و سوجورنر یک هفته دوام بیاورند؛ اما هر دو تا سپتامبر‌1997 به مأموریت خود ادامه دادند. در واپسین سال‌های قرن بیستم، ژاپن با مأموریت نوزومی (Nozomi) پا به میدان گذاشت. نوزومی در 4‌ژوئیه‌ی1998 به فضا پرتاب شد. این فضاپیما به مریخ رسید؛ اما در دسامبر2003 نتوانست با موفقیت در مدار مریخ قرار بگیرد. دو مأموریت دیگر FBC هم هرگز موفق نشدند به سیاره‌ی سرخ برسند. مدارپیمای مارس کلایمِیت (Mars Climate) در 11‌دسامبر1998 به فضا پرتاب شد؛ اما پس از رسیدن به مریخ در سپتامبر1999، به‌دلیل خطای اندازه‌گیری ناپدید شد. سطح‌نشین قطبی ناسا (MPL) و دو کاوشگر همراه آن (دیپ اسپیس 2) در 3ژانویه‌ی1999 پرتاب شدند. تمام این کاوشگرها قبل از پایان سفر خود ناپدید شدند. دلیل شکست این مأموریت نقص MPL و خاموش‌شدن موتور آن بود. 2000 تاکنون: مریخ‌نوردها و مدارپیماها
کشف شواهد آب روی مریخ آغاز رنسانسی در اکتشافات مریخ بود. کاوشگر ادیسه‌ی ناسا (Mars Odyssey) در 7مارس‌2001 پرتاب شد و در 24‌اکتبر‌2001 به مریخ رسید. مأموریت این مدارپیما تابه‌امروز توسعه یافته است و رکورد طولانی‌ترین مأموریت اکتشافی مریخ را در 15دسامبر‌2010 ازآنِ خود کرد. این فضاپیما تاکنون تقریبا 350,000 عکس فرستاده و بیش از 95 درصد از داده‌های مریخ‌نوردهای اسپریت و آپورچونیتی را مخابره است. سازمان فضایی اروپا مأموریت مدارپیما، سطح‌نشین خود به‌نام مارس اکسپرس، بیگل 2 را در 2‌ژوئن2003 آغاز کرد. ارتباط سطح‌نشین این فضاپیما در 25‌دسامبر‌2003 قطع شد؛ اما مدارپیما مأموریت خود را در نوامبر2005 ادامه داد. این مأموریت تابه‌امروز ادامه داشته است. اسپریت و آپورچونیتی، دو مریخ‌نورد ناسا، در سال 2004 به مریخ فرستاده شدند و هرکدام شواهد زیادی از جریان‌های آبی روی سطح مریخ فرستادند. مأموریت اسپریت در مارس‌2010 به‌دلیل طوفان شن به‌پایان رسید؛ درحالی‌که آپورچونیتی تقریبا تا یک دهه پس از اسپریت به مأموریت خود ادامه داد. درنهایت آپورچونیتی در تابستان 2018 به‌دلیل طوفان شن به خواب ابدی فرورفت و ناسا اوایل 2019 پایان مأموریت این مریخ‌نورد را رسما اعلام کرد. مدارپیمای بعدی ناسا Reconnaissance (به‌فارسی: عملیات شناسایی) در 12اوت‌2005 پرتاب شد. این مدارپیما در 12مارس‌2006، گردش به دور مریخ را آغاز کرد. هدف این مأموریت ارسال داده‌ها و اطلاعات بیشتری از مریخ بود.
تصور هنرمند مدارپیمای Reconnaissance ناسا را برفراز سیاره‌ی سرخ نشان می‌دهد. در 4اوت2007، ناسا سطح‌نشینی به‌نام مارس فوینکس را پرتاب کرد که در 25‌مِی‌2008 به مریخ رسید و موفق شد یخ‌آب زیر سطح این سیاره را کشف کند. صفحات خورشیدی فوینکس در زمستان مریخی دچار نقص شدند و ارتباط با این سطح‌نشین 475 میلیون دلاری در نوامبر2008 قطع شد. ناسا پس از تلاش‌های متعدد برای برقراری ارتباط، خرابی و پایان مأموریت فوینکس را در مِی‌2010 اعلام کرد. خسارت‌های واردشده در تصاویر مداری این مریخ‌نورد مشخص بود. دستاورد مریخ‌نورد کریاسیتی کشف حوزه‌های آبی و متان روی سطح مریخ بود
سازمان فضایی روسیه، روسکاسموس، تلاش خود برای رسیدن به فوبوس را با مأموریت فوبوس گرانت ادامه داد. این فضاپیما در سال 2011 پرتاب شد و در 15‌ژانویه‌ی‌2012 به‌دلیل ناکامی در ترک مدار زمین شکست خورد. فوبوس گرانت حامل اولین مدارپیمای چینی و نیز آزمایش انجمن سیاره‌ای ایالات‌ متحده‌ی آمریکا برای بررسی تأثیر سفرهای فضایی بر موجودات زنده‌ی کوچک بود. مأموریت مدارپیمای چینی هم با شکست روبه‌رو شد. مریخ‌نورد قدرتمند ناسا، کریاسیتی ، در سال 2012 با هدف جست‌>جوی علائمی از محیط‌های مسکونی کهن به دهانه‌ی گیل رسید. یافته‌های این مریخ‌نورد شامل حوزه‌های آبی و کشف متان روی سطح مریخ و یافتن ترکیب‌های زیستی بود. طراحی آپورچونیتی الهام‌بخش مریخ‌نورد دیگری به نام مارس 2020 شد که پس از رسیدن به سیاره‌ی سرخ در دهه‌ی 2020، پژوهش‌های خود را آغاز خواهد کرد.
نمایی از دوربین سطح‌نشین اینسایت روی بازوی رباتیک آن. این دوربین در 5‌مارس‌2019 موفق شد خسوف قمری فوبوس را ثبت کند. کاوشگر MAVEN در نوامبر2013 پرتاب شد و در 21‌سپتامبر‌2014 به مدار مریخ رسید و با هدف درک بهتر و پی‌بردن به‌دلیل رقیق‌شدن جوّ مریخ در طی میلیاردها سال، به بررسی تغییرات جوّی این سیاره ادامه می‌دهد. ناسا کاوشگر اینسایت را در سال 2018 به مریخ فرستاد. این فضاپیما در نوامبر با موفقیت روی سطح مریخ فرود آمد. این سطح‌نشین در اوایل سال 2019 ابزارهای خود برای بررسی داخل مریخ را تنظیم کرد. هندوستان آخرین کشوری است که در سال 2014، مریخ‌نورد MOM (مأموریت مدارپیمای مریخ) را با موفقیت در مدار مریخ قرار داد. این فضاپیما به‌اندازه‌ی کافی برای عکس‌برداری کامل از مریخ دور است و تاکنون، تصاویر زیادی به زمین فرستاده است. افزون‌براین، سازمان فضایی اروپا با دو مأموریت دیگر به مریخ بازخواهد گشت. در برنامه‌ی ExoMars (به‌فارسی: دگرزیست‌شناسی مریخ)، پروژه‌ی مشترک روسیه و سازمان فضایی اروپا مدارپیمایی به‌نام TGO و سطح‌نشین اسکیاپارلی در سال 2016 پرتاب شدند. اگرچه اسکیاپارلی به سطح مریخ برخورد کرد، TGO به فعالیت خود ادامه داد. مأموریت بعدی ExoMars، مریخ‌نورد روزالین فرانکلین و سطح‌نشین همراه آن است که قرار است زمین را در سال 2020 ترک کنند.