بزرگنمايي:

آریا جوان - برای بیدار ماندن نیازی نیست قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار دیگر را مصرف کنید، چرا که راهکارهای عملی دیگری هم وجود دارد.

راه آسانی که برای بیدار بودن و هشیار ماندن وجود دارد، نوشیدن قهوه است، به همین دلیل این نوشیدنی پس از خواب صبحگاه می‌تواند گزینه‌ی وسوسه‌انگیزی باشد؛ اما درحالی‌که یکی دو فنجان قهوه در روز می‌تواند برای سلامتی مغز و کبد مفید باشد، تکیه بر کافئین در طول روز خصوصاً ازطریق مصرف نوشیدنی‌های گازداری مانند نوشابه، راه سالمی برای بیدار شدن نیست.
مقدار مجاز مصرف قهوه بسته به شرایط بدنی هر شخص متفاوت است اما مصرف بیش از اندازه‌ی آن می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی‌ای ازجمله بی‌خوابی، عصبانیت و ناراحتی معده شود. حتی اگر حد مجاز را هم رعایت کنید، پس از گذشت چند ساعت از مصرف قهوه، دوباره خستگی به سراغ شما خواهد آمد.
ترک کافئین آسان نیست، خصوصاً اگر ماه‌ها یا سال‌ها به مصرف آن عادت کرده باشید؛ اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید با آن‌ها بدون تکیه بر کافئین، خستگی خود را رفع کنید. در ادامه به چند مورد اشاره شده است.
1. چرت زدن
گاهی اوقات بدن شما به تنظیم مجدد خواب نیاز دارد. چرت زدن به‌مدت 15 تا 30 دقیقه می‌تواند به شما کمک کند هشیارتر شوید و خلق‌وخوی شما بهبود پیدا کند. از چرت‌ زدن‌های طولانی‌تر از 30 دقیقه و همچنین از خوابیدن پس از ساعت 3 بعدازظهر خودداری کنید، زیرا موجب برهم خوردن چرخه‌ی خواب و بیداری منظم شما می‌شود.
2. خوردن میان‌وعده مغذی
افت قند خون باعث می‌شود احساس بی‌حالی و خواب‌آلودگی کنید. وعده‌های غذایی سنگین هم می‌توانند اثری مشابه آن را داشته باشند، چرا که هضم غذا با مصرف انرژی همراه است. با‌این‌حال، سعی نکنید این مصرف انرژی را با خوردن غذاهای شیرین و نوشیدن قهوه جبران کنید.
به‌جای اینکه برای بیدار ماندن غذاهای پر از کربوهیدرات را مصرف کنید، غذاهایی را انتخاب کنید که شامل مقداری پروتئین یا چربی سالم هستند. آن‌ها مدت بیشتری در بدن شما می‌مانند و از افت قند جلوگیری می‌کنند.
به‌جای مصرف کافئین و شکر تصفیه‌شده که برای مدت کوتاهی به شما انرژی می‌دهند و بعداً از انرژی‌تان می‌کاهند، رویکرد سالم‌تر، خوردن برخی از منابع طبیعی قند مانند میوه‌های تازه است. مهم‌ترین وعده غذایی روزانه را فراموش نکنید: وقتی صبحانه می‌خورید، مقداری پروتئین و غذاهای غنی از فیبر مصرف کنید.
3. نوشیدن آب
اگر احساس خواب‌آلودگی می‌کنید، شاید به نوشیدن آب بیشتری نیاز داشته باشید. یکی از نشانه‌های کم‌آبی، خستگی است. وقتی از خواب بیدار می‌شوید، بدنتان معمولاً کم‌آب‌تر از حالت عادی خواهد بود، بنابراین هنگام صبح آب بنوشید.
کم‌آبی می‌تواند باعث خستگی، گیجی و تپش قلب شود. مصرف آب به دفع ضایعات بدن کمک می‌کند. از طرفی جریان خون به‌وسیله‌ی آب، مواد مغذی مانند اکسیژن و کربوهیدرات‌ها را به بخش‌های مختلف بدن ازجمله مغز می‌رساند.
4. مدیریت استرس
حتی استرس خفیف و مزمن می‌تواند موجب احساس خستگی شود. سعی کنید سطح استرس خود را با انجام ورزش، یوگا، ماساژ یا سایر برنامه‌های خودمراقبتی مدیریت کنید. مدیتیشن راه مناسبی برای پاک کردن مغز است تا هوشیارتر شوید و بتوانید بهتر فکر کنید.
5. قرار گرفتن در معرض نور خورشید
بدن شما ساعت درونی 24 ساعته‌ای دارد که به ریتم شبانه‌روزی معروف است. این ساعت چرخه‌ی خواب و بیداری شما را کنترل می‌کند؛ ازجمله زمان آزاد شدن هورمون‌های خاص توسط مغز و نحوه‌ی عملکرد اندام‌ها در زمان‌های مختلف. با دریافت هوای تازه و قدم زدن زیر نور خورشید یا حتی چند دقیقه بیرون نشستن در هر روز می‌توانید ریتم شبانه‌روزی خود را بهبود دهید که به خواب بهتر نیز کمک می‌کند.
تنفس هوای تازه می‌تواند به سرزندگی شما منجر شود و خورشید به تنظیم چرخه‌ی خواب و بیداری کمک می‌کند. سعی کنید حداقل 30 دقیقه در روز در معرض نور طبیعی خورشید قرار گیرید. اگر دچار بی‌خوابی هستید، یک ساعت را به این کار اختصاص دهید.
6. نفس عمیق
تنفس عمیق اکسیژن بیشتری را به قسمت‌های مختلف بدن می‌رساند و می‌تواند گردش خود را بهبود بخشد و سطح انرژی شما را افزایش دهد. تنفس عمیق، استرس و اضطراب را نیز کاهش می‌دهد که به نوبه‌ی خود به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و شما را سالم و قوی نگه می‌دارد.
7. گوش دادن به موسیقی
گوش دادن به موسیقی مورد علاقه، باعث می‌شود مواد شیمیایی شادی‌بخش در مغز ترشح شوند و سطح انرژی شما افزایش پیدا کند. مطالعات نشان داده‌اند وقتی افراد به موسیقی گوش می‌دهند، مغز آن‌ها دوپامین آزاد می‌کند.
8. جویدن آدامس
برخی از مطالعات نشان می‌دهند جویدن آدامس می‌تواند هشیاری شما را افزایش دهد، به شما کمک کند سریع‌تر واکنش نشان دهید، توجه شما را بهبود ببخشد و بهره‌وری شما را در طول روز کاری افزایش دهد.
9. ورزش
حرکت به سلول‌های شما می‌گوید به انرژی بیشتری نیاز دارید و بدن شما دست‌به‌کار می‌شود تا انرژی بیشتری تولید کند. ورزش همچنین موجب ترشح اندورفین (هورمون احساس خوب) می‌شود و خلق‌وخوی طبیعی را بهبود می‌دهد.
احتمالاً با خود فکر می‌کنید اگر به‌سختی می‌توانم از خواب بلند شوم، چگونه می‌توانم به ورزش کردن فکر کنم؟ برای برخورداری از مزیت‌های ورزش نیازی نیست که حتماً به‌سرعت روی تردمیل بدوید. کافی است چند حرکت پروانه انجام دهید یا کمی پیاده‌روی کنید یا چند حرکت اسکوات انجام دهید. وقتی بدن خود را به حرکت درمی‌آورید، جریان خون شما افزایش پیدا می‌کند و بیدار کردن عضلاتتان حتی با کششی کوچک، موجب می‌شود احساس بیداری کنید.
10. بهبود بخشیدن عادات خواب
احساس خستگی شما می‌تواند با نحوه‌ی خوابیدنتان ارتباط داشته باشد. اگر معمولاً بیش از 30 دقیقه طول می‌کشد تا خوابتان ببرد یا اگر بیشتر از 30 دقیقه در نیمه‌های شب بیدار بمانید، ممکن است دچار بی‌خوابی باشید (خصوصاً اگر به مدت بیش از سه ماه این مشکلات را تجربه کنید). پس باید با متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید، اما کارهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید برای بهبود رفتار خواب خود انجام دهید:
دو ساعت قبل از خواب از مصرف الکل و غذا خودداری کنید
در اتاق خنک و تاریک بخوابید
یک ساعت قبل از خواب از نمایشگرهای الکترونیکی استفاده نکنید
در زمان‌های منظمی به خواب بروید و از خواب بیدار شوید
هر شب هفت تا نه ساعت بخوابید
اگر هر شب سر ساعت خاصی به رختخواب بروید و هر روز در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید، بدن شما به آن برنامه عادت می‌کند و این امر می‌تواند به بهبود بی‌خوابی کمک کند. اگر دائماً احساس خستگی می‌کنید، باید خواب خود را در اولویت قرار دهید.
تنظیمات زنگ هشدار خود را بازتنظیم کنید: بیدار شدن با صدای زنگ هشدار پرصدا ممکن است راه سریعی برای بیدار شدن از خواب باشد، اما این روش بیدار شدن را کسی دوست ندارد. برخی از ساعت‌های زنگ‌دار و تنظیمات گوشی هوشمند به‌تدریج و به‌آرامی شما را از خواب بیدار می‌کنند و حتی می‌توانید از لامپ‌های LED که طلوع خورشید را شبیه‌سازی می‌کنند، به‌عنوان روشی آرام‌تر برای بیدار شدن استفاده کنید.
11. رایحه‌درمانی
بو کردن اکالیپتوس، لیمو یا نعناع فلفلی می‌تواند به تقویت حواس شما کمک کند و موجب می‌شود سرزنده‌تر و هشیارتر شوید.
12. فاصله گرفتن از صفحه نمایش
نگاه کردن طولانی به نقطه‌ای مانند صفحه‌نمایش کامپیوتر می‌تواند به چشمان شما فشار وارد کند. خیره شدن زیاد به صفحه‌نمایش می‌تواند باعث سوزش و خشکی چشم، تاری دید و دردهایی در ناحیه‌ی سر و گردن و شانه شود. برای جلوگیری از خستگی چشم هنگام کار مرتباً دوردست‌ها را نگاه کنید و از کامپیوتر یا تلفن خود کمی فاصله بگیرید.
بهتر است کافئین را به‌طور ناگهانی کنار نگذارید و به‌تدریج مصرف آن را کاهش دهید. اگر ناگهان مصرف کافئین را قطع کنید، ممکن است علائم ترک مانند سردرد، تحریک‌پذیری یا بی‌قراری را تجربه کنید. این علائم معمولاً ظرف چند روز پس از قطع کافئین برطرف می‌شوند.