بزرگنمايي:

علي طيب نيا؛ وزير اقتصاد مي‌گويد حدود 5 ميليون نفر دانشجوي در حال تحصيل و از متولدين 3 دهه گذشته کشور آماده ورود به بازار کار کشور هستند که بدون رشد اقتصادي مستمر، امکان ايجاد اشتغال براي اين تعداد جمعيت وجود ندارد. همچنين عبدالرضا رحماني فضلي؛ وزير کشور هم اخيرا با هشدار نسبت به اينکه تا 20 سال آينده 16 ميليون بيکار داريم با اشاره به ضرورت تحقق اقتصاد مقاومتي و افزايش توليد و اشتغال تصريح کرد: با روند فعلي، 3.5 ميليون بيکار تا 20 سال آينده 16 ميليون نفر مي‌شود. يکي از کليدي ترين وعده هاي دکتر روحاني در ابتداي فعاليت دولت تدبير و اميد حل معضل بيکاري و ايجاد اشتغال براي جوانان بود. وي در تابستان سال 92 وعده هايي را در اينباره به جامعه داده بود که تا به امروز و در يکسال مانده به پايان دولت تدبير و اميد، اين وعده محقق نشده و بيکاري همچنان به عنوان معضل اول بسياري از خانواده هاي ايراني خودنمايي مي کند. حل بيکاري؛ وعده‌اي که عملي نشد در عين حال، با وجود هشدارهايي که از سوي مقامات مختلف دولتي در سال هاي اخير پيرامون شکل گيري بيکاري بزرگ در ايران مطرح شده، هيچگونه راهکار عملياتي و تغيير در اوضاع بيکاران به چشم نمي خورد. مراکز آموزشي پايه و عالي کشور همچنان به منوال گذشته کار مي کنند و صدور مدرک دانشگاهي نيز ادامه دارد. همچنان دانشگاه هاي مختلف کشور براي پُر کردن صندلي هاي خود با يکديگر رقابت مي کنند و نه تنها از تعداد رشته هاي دانشگاهي اشباع شده و بدون کاربرد در اقتصاد ايران کاسته نشده، بلکه ايجاد واحدهاي دانشگاهي جديد و تشويق جوانان براي ورود به دانشگاه ها همچنان ادامه دارد. نه خبري از بازنگري در رشته هاي بي شمار دانشگاهي است و نه تغييري در مدل ها و روش هاي تدريس در مدارس؛ بنابراين تا زماني که دولت تصميم به اعمال تغييرات اساسي در نظام آموزش و پرورش و آموزش عالي کشور نگيرد و فرهنگ کار در کشور تغيير نکند، وضع به همين منوال خواهد بود. اينکه سال هاست در دانشگاه ها رشته هايي تدريس مي شود که فرد پس از فراغت از تحصيل امکان ورود به بازار کار را ندارد و يا کارفرمايان، فارغ التحصيلان بسياري از رشته ها را نمي پذيرند، از مسائل و موانع کليدي اشتغال فارغ التحصيلان در بازار کار ايران است؛ بنابراين تا زماني که دولت و دستگاه هاي مسئول از خود نپرسند که چرا وضع اينگونه است و کسي به فکر حل ريشه اي اينگونه مسائل نباشد، همچنان بسياري از جوانان امکان ورود به بازار کار را نخواهند داشت و سخنراني و هشدار گِرهي از مشکلات را باز نخواهد کرد. فقط هشدار مسئله بيکاري را حل نمي‌کند سوال مهم اين است که اگر امروز عدم مهارت کارجويان به عنوان دليل اصلي بيکار ماندن آنها مطرح مي شود، چه کسي مسئول آموزش درست به افرادي بوده که سال ها عمر خود را در کلاس هاي درس گذاشته اند؟ آيا اگر نظام آموزشي کشور به سمت مهارت محوري، کشف استعداد و هدايت افراد جامعه به سمت فعاليت هايي که با توانمندي هاي آنها مطابقت دارد پيش برود شرايط جوانان براي اشتغال بهبود نخواهد يافت؟ اينکه مقامات دولتي تنها آمار بدهند و بگويند اگر کاري نشود بيکاري بسيار بدتر از امروز خواهد شد که مشکلي حل نمي شود چون اگر هم قرار است کاري بشود اين دولت است که ابزارها و امکانات داشته و قدرت تصميم گيري دارد. هر چند جوانان نيز بايد خود را به علوم روز، مهارت و تخصص هاي گوناگون تجهيز نمايند ولي دستيابي فرد به مهارت، شناسايي استعدادهاي افراد، دسته بندي توانمندي ها و علايق نيروي انساني و مانند آن، پروسه اي طولاني است که در طول زمان به دست مي آيد و بهترين جايي که مي توان آن را پياده سازي کرد، نظام آموزشي است. اين دولت است که مي تواند نظام آموزشي کشور را ملزم و مجبور به تغيير برنامه هاي آموزشي و شناسايي توانمندي ها و استعدادهاي افراد از دوره پايه نمايد و آموزش ها را به نحوي پيش ببرد که افراد در پايان دوران تحصيلات متوسطه آماده ورود به بازار کار در يک رشته خاص باشند. اما آنچه که در ايران مي گذرد اين است که افراد وارد نظام آموزشي شده، چند سالي را در مدارس دروس عمومي مي گذرانند که شايد به بسياري از آنها علاقه اي نداشته باشند و هزينه و وقت افراد و همچنين منابع کشور هدر برود، سپس بسياري بر اساس علايق و خواسته هاي خود و يا خانواده انتخاب رشته تحصيلي مي کنند که آن هم بسيار محدود و تنها در چند گروه اصلي علوم انساني، رياضي و علوم تجربي است و همه يا مي خواهند دکتر شوند و يا مهندس! همه مي‌خواهند دکتر شوند يا مهندس بسياري حتي در زمان انتخاب رشته دانشگاهي نيز هدف خاصي را دنبال نمي کنند و براي اينکه مدرکي داشته باشند وارد رشته اي مي شوند که دانشگاه پيشنهاد مي کند. در اين شرايط است که فرد تنها به پشت ميزنشيني فکر مي کند چون توانمندي ديگري ندارد و اگر هم خود در دوران مدرسه توانسته استعدادي را در خود کشف کند، احتمالا در آن مسير وارد نشده و حالا به جمع ليسانس و فوق ليسانس و حتي دکترهاي بيکار کشور خواهد پيوست. اين در حالي است که در نظام هاي پيشرفته آموزشي دنيا نه تنها تمامي مشاغل از پايه به افراد شناسانده مي شود، بلکه شغل و کار در رشته هاي مختلف محترم شمرده مي شود و افراد به نسبت توانمندي ها و استعدادهاي خود به سمت تحصيلات آکادميک گام بر مي دارند و انتخاب ها آگاهانه است. ديگر اينگونه نيست که بسياري از مشاغل خالي بمانند و افراد براي بعضي از مشاغل خاص صف تشکيل دهند. پس وقتي در اين بخش مشکل داريم و تنها بخشي از مشاغل را در شان خود دانسته و مابقي را پَست تلقي مي کنيم، در واقع فرهنگ کارمان دچار مشکل است و بايد در مدارس محترم بودن همه مشاغل به ما آموزش داده مي شد و اگر هم مشاغل گوناگون داراي درجه بندي ها و اهميت هاي مختلف است، دستکم با ديده احترام به همه آنها نگريسته شود. هدف از بيان اين مسائل، طرح ضعف ها و موانع کليدي و ساختاري آموزش ها در ايران است که نهايتا منجر به بيکاري ميليوني مي شود و چون اين مسائل حل نشده و اساسا درباره آنها فکري نشده است، مقامات دولتي تنها هشدار مي دهند و مي گويند خطر بيکاري بزرگ در راه است! در واقع اين دولت ها هستند که به وظايف خود در باب حل اساسي مشکلات مربوط به بازار کار فکر نکرده و تنها نگاه مقطعي و شعاري به معضل بيکاري داشته اند. به نظر مي رسد در طول دهه هاي اخير و همزمان با موج تقاضاي جامعه براي ورود به دانشگاه ها، نوعي منبع کسب درآمد براي نظام آموزش عالي کشور ايجاد شده که امروز حاضر به متوقف کردن آن نيست و مرتبا صندلي به کلاس هاي دانشگاه ها اضافه مي شود. برخي کارشناسان مي گويند افزايش تعداد متقاضيان تحصيلات دکترا در ايران به بالاي يک ميليون نفر در سال، دستاورد نيست بلکه هشداري براي سياست گذاران کشور است که بايد اين روند را متوقف کنند چون در غير اينصورت بايد به فکر مشاغلي باشند که تحصيل کرده هاي عالي آنها را در شان خود بدانند و متناسب با تحصيلات آنها باشد و بسياري از کارها روي زمين بماند و کسي حاضر به انجام آنها نباشد. احتمال اجباري شدن آموزش‌هاي مهارتي از دبستان با اين وجود، شايد تدوين برنامه اي که وزير کار از آن به عنوان ابلاغ اجباري شدن آموزش هاي فني و حرفه اي از دوره دبستان نام بُرده، بتواند کورسوي اميدي براي تغيير نظام تئوريک آموزشي در ايران و جراحي تاريخي در اين سيستم فکري باشد. آموزش هايي که در صورت اجراي درست و هدايت جوانان به سمت پرورش استعدادها و علايق مي تواند دستکم موضوع بيکاري و تقاضاي شغل در ايران را طي دهه هاي آينده به صورت ريشه اي حل کند. از ياد نبريم که زماني نه چندان دور کشور پذيراي پزشکان خارجي از کشورهاي آسياي جنوب شرقي مانند فيليپين بوده که در ايران به کار طبابت مشغول بوده اند و امروز شرايط به گونه اي است که بسياري از فارغ التحصيلان رشته هاي پزشکي خودمان بيکار مانده و در انتظار شغل هستند و اينها همه از آثار ترويج يکباره تحصيلات دانشگاهي در ايران است. بنابراين نه آن وضعيت که کشور را نيازمند خارجي ها در بخش پزشکي کرده بود قابل قبول بوده و نه امروز که جوانان خودمان در صف انتظار کار مانده و کشور با مازاد نيروي انساني در بسياري از رشته ها مواجه است، قابل قبول است چون در هر دو صورت مشکل نيروي انساني پابرجاست و حل نشده و يکروز کمبود نيرو داريم و روزي ديگر مازاد نيرو!