بزرگنمايي:

در دوران نوجواني نه تنها رشد جسماني آهنگي سريع دارد بلکه تکامل احساسات، روابط اجتماعي و منطقي نيز حرکتي تند و رو به جلو دارند.بلوغ دوران شناخت خود و پديده هاي پيرامون خود است و شناخت يعني تولد و زندگي دوباره. جواني دوران تجارب سبز است. سبز سمبل طراوت، تازگي، روييدن و بهار است. سرما را از خاطره ها مي زدايد و خورشيد را باهمه لطفش به ياد مي آورد.
 
تغييرات در دوران نوجواني و بلوغ:
نوجواني و بلوغ بحراني ترين دوره زندگي هر فرد است و برخورد صحيح والدين به نوجوانان كمك مي كند تا دوره پر تلاطم نوجواني و بلوغ را آرام پشت سر بگذارند. سالم يا فاسد بار آمدن نوجوان به چگونگي تربيت او در خانه و محيط اجتماعي بستگي دارد.تغييرات دوران بلوغ كه در پسر و دخترمتفاوت است شامل دو دسته اند:
 
1-تغييرات جسمي در دوران نوجواني و بلوغ
2-تغييرات روحي رواني در دوران نوجواني و بلوغ

تغييرات دوران بلوغ در پسران:
الف-تغييرات جسمي :
بارزترين تغييرات جسمي در پسران در دوران نوجواني و بلوغ به خصوص در سالهاي 12 تا 17 سالگي است كه تحت تاثير هورمون جنسي مردانه بروز مي كند.در پسران صفات ثانويه جنسي ديرتر از دختران بروز مي كند.
 
تغييرات جسمي حاصل از بلوغ پسران شامل:
رشد موهاي زهار و زير بغل: در دوران بلوغ ابتداموي زهار ( ناحيه تناسلي خارجي) و حدود 20 ماه بعد موي زير بغل ، سينه و صورت رشد مي كند و همزمان فعاليت غدد عرق و چربي افزايش يافته آكنه ايجاد مي شود. به دليل اثرات اجتماعي ، رويش موي صورت براي پسران اهميت زيادي دارد.
 
احتلام شبانه: يك سال پس از رشد بيضه ها و معمولا شبانه يانزديك صبح و درخواب و به طريق غير ارادي اتفاق مي افتد.
 
رشد قد، بازو و ساق: در دوران بلوغ رشد جهشي قد شروع و به طور متوسط 7 تا 5/12 سانتي متر در سال به قد پسران افزوده مي شود و قدرت عضلاني و پهناي سينه افزايش مي يابد.
 
تغيير صدا:به تريج اتفاق مي افتد ، ابتدا دو رگه و سپس صدا بم تر ومردانه مي شود.
شروع تغييرات و سن بروز آنها در افراد مختلف متفاوت و تحت تاثير مجموعه عوامل هورموني ، ژنتيك و محيطي مي باشد كه در اين ميان تغذيه مناسب و كافي ، ورزش و فعاليت جسماني و رفاه جسمي و روحي تاثير به سزائي دارند.
 
ب - تغييرات روحي –رواني در دوران نوجواني و بلوغ :
تغييرات اخلاقي كه در دوره نوجواني و بلوغ براي پسران بروز مي كند:
 
-به سرعت عصباني و خشمگين مي شود در عين حال به سرعت پشيمان گشته و خود را سرزنش مي كند و به طور كلي ناسازگار است.
 
-در مواردي گستاخ و نامهربان و خشن و بي ادب جلوه مي كند. ولي انتظار دارد با محبت و دوستي باوي رفتار شود.
-به نحو افراطي به خود توجه دارد و به جالب بودن ظاهرش بسيار علاقمند است و به دنبال كسب محبوبيت ( حتي در جنس مخالف) مي باشد. در عين حال دچار بي ثباتي عاطفي است و به دليل بد اخلاقي و تندي مزاج و بد اخمي هاي بيجا تمايل به گريه كردن دارد.خود را همه چيزدان مي پندارد و به همه چيز انتقاد مي كند.
 
-نسبت به والدين عناد و سرگشي دارد كه نشانه اي از استقلال طلبي اوست و نه خصومت و دشمني.
 
-ترس و نگراني هاي درسي و جنسي و ترس از تمسخر دوستان موجب اضطراب و آشفتگي وي مي شود.
 
-تمايل به گوشه گيري دارد.احساس دلتنگي و خستگي مي كند،تمايل به مخالفت هاي اجتماعي دارد،شرم و حياي بيش از حد دارد.
 
همزمان با اين دوره نگراني هاي خاص اجتماعي پسران مانند نگراني در مورد آينده تحصيلي ، خدمت سربازي ، آينده شغلي و وضع مالي با افزيش سن نوجوان و نزديك شدن به سال هاي پايان نوجواني افزايش مي يابد.
در اين دوران خانواده موظفند نوجوان را آگاه سازند و اعتماد به نفس و استقلال و ابتكار آنان را پرورش دهند.



 
تغييرات دوران بلوغ در دختران:
تغييرات جسمي دختران در دوران نوجواني و بلوغ:
علاوه بر بزرگ شدن همه جانبه اندام هاي بدن ، افزايش وزن وقد،برجسته شدن پستان ها، رشد موهاي زائد در ناحيه زهار و زير بغل، مهمترين تغييري كه در بدن دختران نوجوان در طي دوران بلوغ رخ مي دهد قاعدگي(عادت ماهيانه) است.
 
تعريف قاعدگي: به خونريزي دوره اي رحم ، قاعدگي مي گويند و از زمان شروع خونريزي قاعدگي تا شروع خونريزي دوره بعدي طول مدت قاعدگي گفته مي شود كه معمولا 28 روز مي باشد و در برخي افراد بين 21 تا 35 روز است. طول مدت بين دو قاعدگي در يك نفر نيز عموما ثابت نيست.
 
فاصله دو قاعدگي تحت تاثير اضطرابهاي محيطي ، تغييرات فصلي و چگونگي وضعيت تغذيه اي قرار دارد ،به طور مثال دختراني كه به مدت طولاني از خانواده دور مي شوند فاصله قاعدگي آنها نا منظم مي شود.بايد دانست بي نظمي قاعدگي تا ايجاد قاعدگي هاي منظم حداكثر دو سال طول مي كشد تا بدن با تغييرات هورموني هماهنگي يابد. خون قاعدگي به آهستگي و به تدريج طي چند روز ( به طور متوسط بين 3تا 7 روز) از بدن خارج مي شود.
 
توجه داشته باشيد كه بر اثر تغييرات هورموني در بسياري از دختران ترشحات ديگري به غير از خون قاعدگي در طول ماه وجود دارد كه معمولا زرد كم رنگ و يا سفيد و يا بي رنگ مي باشد و بوي كمي دارد يا اصلا بوئي ندارد.اگر رنگ اين ترشحات قهوه اي يا سبز شود ويا بوي شديد داشته باشد ممكن است باعث خارش و سوزش شود، در اين وضعيت بايد به پزشك مراجعه شود.
 
اختلالات پيش از قاعدگي:
معمولا چند روز قبل از شروع قاعدگي تغييرات جسماني نظير كاهش يا افزايش اشتها ، خستگي ، بزرگ و حساس شدن پستان ها ، يبوست، ورم ،سردرد و سرگيجه ، تغييرات خلقي نظير بد خلقي ، افسردگي،خواب آلودگي و بي حوصلگي ظاهر مي شود كه شدت اين علايم در افراد مختلف متفاوت وناشي از تغييرات هورموني در بدن مي باشد ومعمولا خود به خود از بين مي رود. در صورت شدت اختلالات فوق بايد به پزشك مراجعه كرد.
 
مراقبت هاي بهداشتي دوران قاعدگي:
به علت باز بودن دهانه رحم در اين دوران رعايت بهداشت فردي بسيار ضروري مي باشد وعدم رعايت آن ممكن است منجر با ايجاد عفونت و عوارضي نظير نازايي در آينده شود. اين امر فرد را از نعمت مادر شدن محروم مي كند و ممكن است زندگي خانوادگي آتي را دچار مشكل نمايد ، بنابراين توجه به نكات زيرحايز اهميت مي باشد:
 
در دوران قاعدگي بايد از نوار بهداشتي استفاده شود و نوار بهداشتي مرتب و زود به زود تعويض شود ، بخصوص زماني كه خونريزي بيشتر است با اين كار علاوه بر رعايت بهداشت از آلوده شدن لباس هاي ديگر نيز خودداري مي شود.
نوار بهداشتي مصرف شده رابايد داخل كاغذ پيچيد و دور انداخت. نوار بهداشتي را نبايد به طور مستقيم در توالت انداخت ، زيراباعث گرفتگي توالت مي شود.
 
چنانچه امكان استفا ده از نوار بهداشتي وجود نداشته باشد لازم است از پارچه هاي معمولي و قابل شستشو استفاده شود و پس از استفاده آنها را با آب سرد و صابون شسته درآفتاب خشك نمود و در صورت امكان اتو كرد. تا حد امكان از پنبه يا دستمال كاغذي استفاده نشود و در صورت استفاده يك عدد گاز استريل روي پنبه قرار داده شود ( زيرا قطعات خرد شده دستمال و پنبه ممكن است جذب شده باعث عفونت شود).
 
بروز اولين قاعدگي نبايد باعث ترس و نگرانسي شود ، اين امر نشان مي دهد كه فرد سالم است و نويد آمادگي براي مادر شدن را به او مي دهد. در صورت وجود هرگونه نگراني و ابهام علاوه بر مشورت با مادر يا خواهر بزرگتر مي توانيد با اولياي مدرسه و كاركنان بهداشتي نيز مشورت كنيد.
قاعدگي نه تنها بيماري نيست بلكه يك امر ضروري و طبيعي مي باشد ، اگر چه ممكن است به ظاهر باعث ناراحتي شود.
 
انجام فعاليتهاو ورزشهاي عادي و سبك در اين دوران نه تنها هيچگونه منعي ندارد ، بلكه مفيد هم مي باشد و به آرامش عضلات كمك مي كند .بدترين كار دراز كشيدن روي تخت و بي حركت ماندن است.


به منظور جبران خون از دست رفته بخصوص دراين دوران از غذاهاي مقوي نظير شير ،گوشت ، حبوبات ، سبزيجات و لبنيات و انواع ميوه هاي تازه و...... بيشتر استفاده كنيد. توصيه مي شود براي كاهش عوارض اختلالات پيش از قاعدگي رژيم غذايي حاوي ويتامينB6و آهن از يك هفته قبل از شروع قاعدگي شروع شود(گوشت، ماهي، دانه هاي بدون نمك ، غلات سبوس دار و برگ سبزي ها و موز حاوي ويتامين و بيشتر دانه هاي بدون نمك ، تخم مرغ ، گوشت ، جگر، نخود فرنگي و لوبيا منبع آهن هستند).
 
حمام كردن در دوران قاعدگي نه تنها ضرر ندارد بلكه لازم مي باشد، البته بايداز نشستن كف حمام خودداري وتا حد امكان به شكل ايستاده حمام كرد تا بدن به آلودگي هاي ميكروبي كف حمام مبتلا نشود . در اين دوران بايد از رفتن به استخر و يا دريا نيز اجتناب شود.
 
وجود درد در روزهاي اويل قاعدگي مساله اي طبيعي است، علت اين امر آزاد شدن موادي د رجداره داخلي رحم است ( آندومتر) كه باعث انقباض رحم و در نتيجه درد مي شود؛ در صورت شدت دردمي توان از داروهاي تسكين دهنده با تجويز پزشك يا ماما استفاده كرد.
 
بهتر است 48 تا 72 ساعت قبل از شروع فاعدگي از اين داروها استفاده شود. استفاده از حوله يا پارچه گرم در موضع درد هم مفيد مي باشد( گرما موجب شل شدن عضلات مي شود و مي تواند انقباضات را متوقف كند). رژيم غذائي مناسب ( اجتناب از مصرف زياد شكر ، قهوه و چاي ) و استراحت كافي نيز مي تواند در تسكين درد موثر باشد.
 
باتوجه به اين كه در اوايل ، شروع قاعدگي نامنظم است مي توان با علامت زدن تاريخ آن در تقويم حول و حوش تاريخ شروع آن را به خاطرسپرد و نوار بهداشتي را بخصوص در مدرسه به همراه داشت تا مشكلي ايجاد نشود.
 
چند نكته مهم در بهداشت فردي دختران:
يكي از عوارض شايع دوران نوجواني آكنه معمولي يا جوش غرور است كه علت آن تغييراتي است كه در هورمونها صورت مي گيرد وبه خصوص در دختران قبل از شروع عادت ماهيانه شدت مي يابد عواملي نظير پوست چرب ونحوه تغذيه نيز در شدت آن دخالت دارد . درمان آكنه هاي ساده رعايت بهداشت پوست، شستشوي مرتب صورت با صابون هاي غير محرك و پرهيز از دست زدن به آنها مي باشد و در موارد آكنه شديد مراجعه به متخصص پوست توصيه مي شود .
 
-در خانم ها به علت نزديك بودن مقعد با فرج و نيز مجراي خروج ادرار ، امكان انتقال انواع ميكروبها به دستگاه تناسلي وجود دارد، بنابراين براي پيشگيري از وقوع عفونت به هنگام طهارت بايدابتدا فرج(قسمت جلويي) و سپس مقعد شسته شود و در دوران قاعدگي نيز پس از هر بار دستشوئي رفتن ( بخصوص بعد از اجابت مزاج ) شستشو به طريقه فوق صورت گيرد و پس از شستشو در صورت امكان با دستمال تميز خشك شود ، تا حد امكان از آب سرد استفاده نشود، زيرا ممكن است باعث بوجود آمدن انقباض و درد زير شكم شود.
 
- هيچگاه با دست كثيف يا آلوده طهارت نگيريد.از لباسهاي نخي استفاده شود و تعويض آنها زود به زود صورت پذيرد. لباسهاي زيررا بايد جدا از ساير لباسها بشوييد و درآفتاب خشك كنيد. هيچگاه از لباس زير ديگران استفاده نكنيد.