بزرگنمايي:

حدود 2500 مشاور و روانشناس اين روزها مراحل پاياني دوره‌هاي تخصصي را در قالب «طرح ملي تربيت مدرسان آموزش‌هاي پيش از ازدواج» مي‌گذرانند تا با پايان اين دوره‌ها و از فروردين‌ماه اين طرح به مرحله اجرا برسد.

در قالب اين طرح 750 هزار زوج در آستانه ازدواج تحت پوشش فراگير آموزش‌هاي پيش از ازدواج قرار مي‌گيرند تا در يک دوره 16 ساعته با مهارت‌ها و شاخص‌هاي انتخاب صحيح همسر و در ادامه آموزه‌هاي لازم براي زندگي آشنا شوند.

اين همان طرحي است که حالا گروهي در قوه قضاييه، دولت و ديگر دستگاه‌هاي مسئول در حال پيگيري آن هستند تا اگر به جمع‌بندي برسند، گذراندن دوره‌هاي 16 ساعته آموزش‌هاي پيش از ازدواج براي ثبت عقد در دفترخانه‌هاي ازدواج اجباري شود.

يک ماه پيش مسعود سلطاني فر وزير ورزش و جوانان در مراسم اعطاي مجوز به مراکز مشاوره ازدواج و خانواده، برخي مجوزهاي لازم براي ثبت ازدواج را صوري دانست و گفت: ايجاد الزاماتي همچون مشاوره خانواده در کنار برخي مجوزهاي ديگر براي ثبت ازدواج از ضروريات است و بايد دريافت تاييديه حضور در دوره هاي مشاوره پيش از ازدواج، به عنوان سندي مهم در ثبت ازدواج مد نظر قرار گيرد.

جزئياتي از طرح آموزش‌هاي پيش از ازدواج

بر اساس آمار از سال 73 تا 93 طلاق در کشور با شيب بالا از 29 هزار مورد به 162 هزار مورد در سال رسيده است که 14 درصد طلاق‌ها در سال اول زندگي و 48 درصد در پنج سال نخست زندگي رخ مي‌دهد.

همه آمارهاي نگران کننده در زمينه طلاق، نبود موضوعي مهم در ازدواج را نشان مي دهند. به اعتقاد بسياري کارشناسان ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج اگر در زمان درست و با آموزش‌هايي استاندارد انجام شود، مي تواند به ميزان قابل توجهي جلوي طلاق‌ را بگيرد.

تاريخچه مصوبات قانوني مربوط به آموزش‌هاي پيش از ازدواج به 25 سال پيش بر مي‌گردد. در سال 1370 آموزش‌هاي پيش از ازدواج در کشور تصويب شد و در سال 81 در دستور کار بهزيستي قرار گرفت، اما ادامه نيافت. سال 82 در برنامه چهارم توسعه و شوراي عالي جوانان برنامه ساماندهي ازدواج جوانان به تصويب رسيد، اما اين برنامه‌ها تا سال 94 که سند سلامت جوانان تصويب شد، فراز و نشيب بسياري را طي کرد.

در ادامه ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج در قالب طرح تسهيل ازدواج، به تصويب مجلس رسيد اما با وجود گذشت 10 سال از تصويب قانون تسهيل ازدواج در مجلس شوراي اسلامي، اين آموزش‌ها هنوز به طور شايسته اجرا نمي‌شود و مغفول مانده است.

طرح ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج به 750 هزار زوج در آستانه ازدواج خردادماه گذشته طي مراسمي کليد خورد و اگرچه در آن زمان ماهيت آن چندان شناخته شده نبود اما پس از 2 ماه و در مردادماه، اين طرح در ستاد ملي ساماندهي امور جوانان مطرح شد.

طرحي با هدف کنترل و مديريت نرخ طلاق و ازدواج

مدير کل دفتر ازدواج و تعالي خانواده وزارت ورزش و جوانان که از طراحان و بانيان اين طرح است در خصوص اهداف طرح آموزش‌هاي پيش از ازدواج جوانان گفت: کنترل و مديريت نرخ ازدواج، طلاق، جمعيت و آسيب‌هاي اجتماعي از مهمترين اهداف اين طرح است و اين طرح مي‌تواند بزرگترين و جامع‌ترين طرح ملي تاريخ جمهوري اسلامي ايران باشد، مشروط به اينکه همه دستگاه‌ها حمايت کنند.

ناصر صبحي افزود: مقدمات اجراي طرح آغاز شده و اولويت اجرا با کارکنان در آستانه ازدواج در وزارتخانه‌ها و فرزندان جوان کارکنان دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي است.

مدير کل دفتر ازدواج و تعالي خانواده تاکيد کرد: هر دستگاهي که آمادگي اجراي اين طرح را داشته باشد، مي‌تواند به وزارت ورزش و جوانان اعلام کند تا يک ماه پس از تدوين قرارداد، ارائه آموزش‌ها آغاز شود.

نبود محتواي استاندارد از جمله مسائلي است که طي سال‌هاي اخير موجب عدم هماهنگي در آموزش‌هاي پيش از ازدواج و گاه خنثي سازي و هدر رفت اين آموزش‌ها شده است. حالا  وزارت ورزش و جوانان درصدد است با ارائه آموزش‌هاي هماهنگ به 2500 مشاور، زمينه تدوين محتواي استاندارد آموزش‌هاي پيش از ازدواج براي مشاوران سراسر کشور را فراهم کند. در مرجله بعد جوانان در آستانه ازدواج از طريق اطلاع‌رساني عمومي و سازماني در اين طرح جذب شده و آموزش‌هاي فراگير پيش از ازدواج را دريافت مي کنند.

آموزش‌هاي پيش از ازدواج استانداردسازي مي‌شود

در همين راستا معاون ساماندهي امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در بازديد از مرکز آموزش مدرسان پيش از ازدواج که روزهاي پاياني دوره خود را سپري مي کند،گفت: در قالب اين طرح، محتواي يکسان آموزشي براي ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج در يک دوره يک روزه 8 ساعته در يک مرکز معتبر به مشاوران و متخصصان روانشناسي ارائه مي شود، تا از اين رهگذر بتوانيم با استفاده از اين پتانسيل 2500 نفره در سراسر کشور يک آموزش يکسان را به جوانان ارائه دهيم زيرا تاکنون هيچ متن استاندارد آموزش پيش از ازدواج در کشور نداشته ايم و اين دوره‌ها مي تواند به تدوين استاندارد آموزشي کمک کند و مبناي دوره‌هاي پيش از ازدواج باشد.

وي ادامه داد: اميدواريم ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج به 750 هزار زوج از فروردين 96 آغاز شود، اگرچه ارائه اين آموزش‌ها بخش اول کار است و لازم است با گسترش مراکز مشاوره، پوشش‌هاي مشاوره اي در مراحل حين و پس از ازدواج ادامه يابد.

اگرچه حضور در دوره‌هاي آموزش پيش از ازدواج براي جوانان رايگان اعلام شده است اما نبود بيمه خدمات مشاوره از چالش‌هاي امر مشاوره است و هزينه‌هاي بالاي اين خدمات موجب دوري جوانان شده است. در همين راستا وزارت ورزش و جوانان در صدد است موضوع بيمه پايه خدمات مشاوره را از طريق مجلس پيگيري کند.

وزارت ورزش و جوانان در حال کار روي اين موضوع است که اساسا اجباري شدن حضور در دوره‌هاي پيش از ازدواج کمکي به تحکيم خانواده و کاهش طلاق مي کند يا خير؟معاون ساماندهي امور جوانان در مورد اجباري شدن طرح دوره‌هاي پيش از ازدواج به عنوان شرايط ثبت عقد ازدواج هم توضيح داد و گفت: اين مساله پيچيدگي‌ها بسياري دارد و ساز و کار آن بايد از طريق مصوبه مجلس باشد. در حال حاضر افرادي در قوه قضاييه، دولت، شوراي عالي انقلاب فرهنگي و ديگر نهادهاي مسئول در حال کار روي اين طرح هستند. از سوي وزارت ورزش و جوانان هم در حال کار روي اين موضوع هستيم که اساسا اجباري شدن اين طرح کمکي به تحکيم خانواده و کاهش طلاق مي کند يا خير؟

وي ادامه داد: اگر به جمع بندي برسيم، اين موضوع در قالب يک لايحه براي تصويب به مجلس مي رود. اگرچه در برخي استان‌ها طرح ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج به صورت پايلوت اجرا شده و يافته ها نشان مي دهد که ارائه اين آموزشها به ثبات ازدواج کمک کرده است و تحقيقات ديگر نهادها هم گوياي اين مطلب است.

آمار طلاق در سال‌هاي اول تا سوم ازدواج بسيار بالا است

شکوه نوابي نژاد، مشاور خانواده و ازدواج و از آموزشگران مدرسان طرح آموزش‌هاي پيش از ازدواج است. او در مورد اهداف اجراي اين طرح گفت: هدف کلي اين طرح اين است که آمار طلاق در سال‌هاي اول تا سوم ازدواج که بسيار بالاست کاهش يابد. بايد از طريق ارائه اين آموزش‌ها جلوي انتخاب غلط در ازدواج را بگيريم زيرا انتخاب همسر مهمترين تصميم زندگي فرد است.

وي ادامه داد: اين محتواي آموزشي با تکيه بر فرهنگ ايراني و اسلامي و بومي کشورمان تهيه شده است و شروع يک ازدواج خوب با انتخاب صحيح است زيرا در ايران علاوه بر 2 نفر که با هم ازدواج مي کنند، 2 خانواده‌ هم به نوعي با هم وصلت مي کنند. در اين دوره‌ها قرار است شاخص‌هاي انتخاب آگاهانه به جوانان آموزش داده شود و جلوي شکل گيري ازدواج‌هاي بي بنياد گرفته شود.

عليرضا نظامدوست از مشاوراني است که براي بازآموزي و هماهنگي آموزش‌هاي پيش از ازدواج به اين طرح پيوسته است. او که از گيلان براي گذراندن دوره 8 ساعته مربيگري به تهران آمده است گفت: با گذراندن اين دوره مجوز اراده اموزش‌هاي 16 ساعته به جوانان را دريافت مي کنيم. از آنجا که تکنيک‌هاي مشاوره هر روز در حال تغيير است برگذاري چنين دوره‌هاي ضروري است.

وي در پاسخ به اينکه آيا اجباري شدن دريافت گواهينامه دوره‌هاي 16 ساعته براي ثبت ازدواج اقدامي مثبت تلقي مي شود؟ تاکيد کرد: اجباري شدن خيلي خوب است. وقتي مواردي همچون سلامت جسماني و آزمايشات پزشکي در ازدواج ضروري است، بايد سلامت روان هم به همان اندازه مورد توجه قرار گيرد.

اين مشاور خانواده در مورد اينکه رويکرد ديگر کشورها در اين موضوع چگونه است؟ ادامه داد: تا به حال نشنيده ام که گذراندن چنين دوره‌هايي اجباري باشد اما در کشورهاي توسعه يافته ارائه آموزش‌هاي ازدواج از سنين نوجواني و حتي کودکي در دستور کار نهداهاي رسمي آموزش قرار دارد.

تاثير آموزش‌هاي پيش از ازدواج بر کاهش طلاق روشن نيست

جامعه هدف اجراي اين طرح يعني 750 هزار زوج در آستانه ازدواج، بيشتر کساني هستند که انتخاب خود را کرده اند و در اين زمان ارائه شاخص‌هاي انتخاب همسر بي معني است.زهرا رسايي روانشناس تربيتي نيز که براي دريافت مجوز آموزش دوره‌هاي پيش از ازدواج حاضر شده است، در زمينه اجباري بودن اين دوره‌ها گفت: اجباري شدن اين دوره‌ها براي جوانان چندان موثر نيست زيرا سن فراگيري آموزش‌هاي پيش از ازدواج بايد در سنين نوجواني باشد. جامعه هدف اجراي اين طرح يعني 750 هزار زوج در آستانه ازدواج بيشتر کساني هستند که انتخاب خود را کرده اند و در اين زمان ارائه شاخص‌هاي انتخاب همسر بي معني است زيرا افراد در موقعيت احساسي قرار دارند و در اين وضعيت تاثير اجراي طرح بر کاهش طلاق هم در هاله‌اي از ابهام است.

اجباري شدن دريافت گواهي حضور در دوره‌هاي پيش از ازدواج در کنار حاميان جدي، با مخالفت‌هايي هم روبرو است. همانطور که در گذشته زمزمه‌هايي همچون «دريافت گواهي سلامت روان» براي ازدواج موجب مخالفت‌هاي عمومي شده بود و حتي به مراحل مقدماتي اجرا هم نرسيده بود، اما طرح ارائه آموزش‌هاي پيش از ازدواج حالا مصوبات ابتدايي را دريافت کرده و در آستانه اجراست. از اين منظر نگاه کارشناسي دقيق به اجباري شدن حضور در اين دوره‌ها براي ثبت ازدواج بسيار ضروري است.

فرهنگ‌سازي مقدم بر اجبار است

محمدرضا رستمي معاون وزير ورزش و جونان که خود از حاميان اجراي اين طرح است نيز در مورد اجباري شدن دريافت گواهي حضور در دوره ها به عنوان پيش شرط ثبت ازدواج معتقد است که مردم سوالات بسياري در مورد مجوزهاي مختلف سازماني دارند. در حال حاضر شهروندان مجبورند براي هر امر کوچک و بزرگي مثل انتشار کتاب و ثبت شرکت و ... مجوز دريافت کنند و همين مساله موجب ذهنيت منفي در ميان جوانان شده است. بايد با فرهنگ سازي کار را شروع کنيم. در واقع اگر جوانان خودشان براي حضور در اين دوره‌هاي پيش از ازدواج احساس نياز کنند، شايد نيازي به قانون و اجبار و ابزارهاي رسمي نباشد و اين وظيفه همه دستگاه‌هاي مسئول است.

حال بايد منتظر ماند و ديد نتيجه بررسي‌هاي مسئولان در قوه قضاييه و دولت و ديگر نهادها به کجا مي رسد و آيا در کنار مجوزهاي فعلي براي ثبت ازدواج، شرط جديدي هم اضافه خواهد شد يا خير؟