بزرگنمايي:

آریا جوان-

در پزشکی هرگاه زن و شوهر پس از 12 ماه با انجام فعالیت جنسی بچه دار نشوند امکان دارد یکی از زوجین دچار ناباروری باشد. ناباروری در ده تا پانزده درصد از زوج‌ها دیده می‌شود. علل ناباروری می‌تواند مربوط به زن یا مرد یا هر دو باشد. حدود 40% از مشکلات ناباروری مربوط به مردان، 40% مربوط به زنان و حدود 10% مربوط به هر دو است. در حدود 10% از زوج‌ها نیز عامل ناباروری مشخص نیست. به عبارت دیگر در این زوج‌ها هر دو نفر با توجه به انجام آزمایش‌های موجود مشکلی ندارند، ولی به علل نامشخصی بچه دار نمی‌شوند.

همان‌طور که گفتیم یکی از علل ناباروری در زوج‌ها ناشی از ناباروری مرد است. پیگیری به موقع و انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص دلیل ناباروری در مردان می‌تواند منجر به درمان مشکل و افزایش شانس بارداری زوج‌ها شود. در این مطلب می‌توانید با علل ناباروری مردان آشنا شوید.

ناباروری‌های قابل پیشگیری

درصد بالایی از ناباروری مردان قابل پیشگیری است، برخی از بیماری‌های منجر به ناباروری مانند ناهنجاری‌های دستگاه تولیدمثل، مادرزادی بوده و بنابراین در صورت معاینه به موقع نوزاد، قابل پیشگیری و درمان است. البته علل و عوامل ناباروری در سنین مختلف، متفاوت است. به عنوان نمونه در دوران بلوغ و نوجوانی پیچ خوردگی بیضه باعث از بین رفتن قدرت اسپرم سازی بیضه می‌شود که اگر در این حالت پیچ خوردگی بیضه را ظرف شش ساعت اصلاح نکنند، بیضه از بین می‌رود.

رابطه سن و ناباروری در مردان

ازدواج دیرهنگام مردان و افزیش سن یکی دیگر از عوامل موثر در ناباروری مردان می‌باشد. با افزایش سن کیفیت اسپرم تنزل پیدا می‌کند. البته مصرف سیگار، دخانیات و مواد اعتیادآور دیگر نیز بر روی کیفیت اسپرم اثرگذار بوده و می‌توانند باعث ناباروری شوند.

دلیل ناباروری مردان چیست؟

ناباروری و نازایی مشکل تقریبا 15 درصد زوج ها می‌باشد که حدود نصف این نازایی‌ها به دلیل ناباروری مردان است. حدود ٤٤‌ درصد از تمامی مردان نابارور با میانگین سنی ٣٨‌سال علاوه بر مشکلات اسپرم، مبتلا به مشکلات سلامتی دیگر مانند داشتن بیماری‌های دستگاه گردش خون، فشار خون بالا، بیماری شریانی و بیماری‌های قلبی بودند.

برای باروری لازم است تا اسپرم سالم و بالغ از مجاری اسپرم خارج شده و به واژن زن وارد گردد و با تخمک لقاح یابد. هر عاملی که در این مسیر مانع لقاح تخمک و اسپرم شود سبب ناباروری می شود. دلایل رایج ناباروری در مردان عموما تعداد کم اسپرم‌ها و یا نرسیدن اسپرم کافی به پروستات و غدد منی ساز است.

علل ناباروری مردان به چند دسته کلی تقسیم می گردد:

1. اختلالات اسپرم

در برخی مواقع ممکن است در صورت کم بودن تعداد اسپرم‌ها در مایع منی، کم‌تحرکی یا غیرطبیعی بودن شکل اسپرم‌ها قادر به بارورسازی تخمک نباشد. مشکلات مربوط به تولید اسپرم یا کیفیت آن ممکن است به خاطر عدم تعادل هورمونی، بیماری یا صدمه دیدن اندام‌های ادراری یا تناسلی، تب یا قرار گرفتن در معرض گرمای شدید، برخی اختلالات ژنتیکی و برخی مواد مخدر و سموم اتفاق بیفتد. این مشکل هیچ علائم خاصی ندارد و پزشک با انجام آزمایش آنالیز اسپرم می‌تواند به آن پی ببرد. موارد زیر از جمله موارد ناباروی مردان در اثر اختلالات اسپرم هستند. 

• نداشتن شکل نرمال
• رشد ناکافی اسپرم
• حرکت نامناسب اسپرم
• تعداد کم اسپرم ها
• عدم ساخته شدن اسپرم (آزواسپرمی)

برخی از عوامل محیطی و شیوه زندگی می تواند سبب اختلالات اسپرم شود. مصرف الکل و سیگار کشیدن باعث کاهش تعداد اسپرم ها می شود. برخی بیماری ها مانند اختلالات کلیوی، اوریون و یا اختلالات کرومزونی و هورمونی هم بر شکل، حرکت و تعداد اسپرم ها اثر دارند. آسیب های مجاری تولید کننده اسپرم و انسداد این مجاری مانند عفونت ها و یا اختلالات مادرزادی نیز باعث کاهش تعداد اسپرم و حتی نبود اسپرم می شود. چهار نفر از هر ده مرد دارای اختلالات اسپرم هستند.

2. واریکوسل

یکی از عوامل ناباروری در مردان واریکوسل می‌باشد و برای درمان ناباروری در ابتدا باید واریکوسل درمان شود. واریکوسل، سیاهرگ واریسی است که در بیضه‌ها و معمولاً در بیضۀ سمت چپ اتفاق می‌افتد و باعث ایجاد توده‌ای در یک یا هر دو بیضه می‌شود که معمولاً با لمس قابل تشخیص است.

واریکوسل می‌تواند باعث افزایش دمای بیضه شود که در برخی مردان به کاهش تولید و کیفیت اسپرم منجر می‌شود. این موضوع به این معنا نیست که تمامی ‌مردان مبتلا به واریکوسل نابارور می‌شوند، بلکه در مواردی که علت ناباروری مشخص نیست، واریکوسلی که تشخیص داده نشده است می‌تواند علت اصلی کاهش ناباروری باشد.

3. انزال برگشتی

در این حالت حین انزال، اسپرم مجدد به بالا بر می گردد و خارج نمی شود و اسپرم ها بجای خروج از آلت، وارد مثانه می شوند. علت این مشکل، اختلالات اعصاب و ماهیچه های مثانه است که باعث می شود نتواند بخوبی حین انزال منقبض شده و مانع برگشت اسپرم شوند. در این افراد اسپرموگرام نرمال است، اما اسپرم وارد واژن زن نمی شود. از علامت های انزال برگشتی، ادرار ابری شکل بعد از انزال و عدم خروج منی حین انزال است.

4. ناباروری های ناشی از سیستم ایمنی

گاهی بدن مرد آنتی بادی هایی می ساز که به اسپرم های خود فرد حمله می کند. این آنتی بادی ها بیشتر در اثر آسیب ها، جراحی و یا عفونت ها ایجاد می شوند. در اثر این آنتی بادی ها، اسپرم ها بطور نرمال عملکرد نخواهند داشت و توانایی حرکت خود را از دست می دهند.

5. انسداد مجاری اسپرم

گاهی اسپرم ها بعلت انسداد مجاری، بدام افتاده و نمی توانند حین انزال خارج شوند. این انسداد ممکن است در اثر جراحی، آسیب و یا عفونت ایجاد گردد. انسداد مسیر اسپرم در لوله منی دومین علت شایع ناباروری مردان است. انسداد لوله منی (اپیدیدیم و مجرای دفران) که اسپرم را از بیضه خارج می‌کند، می‌تواند مانع انزال مایع منی گردد. این انسداد ممکن است در هر نقطه‌ای از اپیدیدیم تا مجرای انزالی واقع در پیشابراه پروستاتیک رخ دهد. حدود 30 درصد از مردان نابارور از انسداد مسیر اسپرم در لوله منی رنج می‌برند.

6. هورمون ها

هورمون های جنسی که توسط غده هیپوفیز ساخته می شوند به بیضه ها دستور می دهند تا اسپرم تولید کند. کاهش سطح این هورمون ها سبب کاهش تولید اسپرم می شود.

 7. داروها

برخی داروها تولید طبیعی اسپرم را کاهش می دهند. این داروها شامل داروهای ضد افسردگی، درمان سرطان ، ضد فشار خون و برخی از آنتی بیوتیک ها هستند.

8. ناباروری کروموزوم Y

ناباروری کروموزومY، بیماری است که تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار میدهد و باعث ناباروری در مردان میشود به این معنی که پدر شدن برای مردان مبتلا دشوار یا غیرممکن است. بدن مردان مبتلا ممکن است هیچ سلول اسپرم بالغی تولید نکند (آزواسپرمی) یا تعداد کمتری اسپرم نسبت به حالت معمول تولید کند (الیگواسپرمی) یا سلول های اسپرمی که شکلی غیرطبیعی دارند یا بطور مناسب حرکت نمیکنند تولید کند. مردان مبتلا به ناباروری کروموزوم Y دارای علائم دیگری نیستند.

آیا ناباروری در مردان علائم دارد؟

برخی نشانه هایی که به شناسایی مشکل ناباروری در مردان کمک می کنند عبارتند از:
• مشکل در عملکرد طبیعی جنسی
• اجاکولیشن (حجم کم منی)
• کاهش میل جنسی
• اختلال در نعوظ
• وجود توده، درد یا ورم در بیضه ها
• عفونت های تنفسی برگشت پذیر
• مشکلات وابسته به حس بویایی
• رشد غیر طبیعی سینه (ژنیکوماستی )
• کاهش موهای بدن یا صورت
• ناهنجاری های کروموزومی یا هورمونی
• تعداد کم اسپرم ها (کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلیمتر از منی و یا تعداد کمتر از 39 میلیون در هر بار انزال)

تشخیص ناباروری در مردان

برای تشخیص بیماری ناباروری انجام آزمایش توسط پزشک و انجام آزمایش‌هایی بر روی اسپرم و خون ضروری است و بسته به شرایط، پزشک ممکن است سایر آزمایش‌ها را تجویز نماید. پزشک متخصص برای بررسی علل ناباروری مردان با توجه به شرایط بیمار، آزمایش آنالیز منی یا اسپرموگرام، سونوگرافی، آزمایش‌های هورمونی، تست‌های ارزیابی آسیب DNA اسپرم، آزمایش‌های ژنتیک، وازوگرافی یا عکس رنگی از لوله واز (منی‌بر) را تجویز می‌کند تا روش درمانی مناسب انتخاب یا ناباروری دائمی فرد مشخص شود.